هوش هیجانی و والدگری
زمان مطالعه: 7 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه تلوزیونی به خانه برمیگردیم از شبکه پنج سیما.
اوایل قرن بیستم آلفرد بینه هوش را به عنوان یک شاخص برای اندازهگیری میزان موفقیت افراد مطرح میکند. سالها و قرنها بحث هوش شناختی IQ مطرح بود به عنوان ضریب هوشی و میزان موفقیت افراد را بسته به میزان آنها میسنجیدند.
در سالهای جدید به این نتیجه رسیدند که تنها ضریب هوشی، دلیلی برای سنجش و شاخصی برای سنجش هوش افراد و میزان موفقیت آنان نیست. و هوش هیجانی یا هوش عاطفی به عنوان یک عامل قدرت برای کنترل استرس و عصبانیت است. و البته هیجاناتی که در کنار ضریب هوشی به افراد در بالا بردن سطح موفقیت کمک میکند.
مهمان امروز خانم دکتر امیر آتشانی هستند که میخواهند در مورد هوش هیجانی صحبت کنند.
پرسش مجری: هوش هیجانی یا هوش عاطفی چیست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: هوش هیجانی در اصل توانایی شناخت و کنترل و مدیریت هیجانات ما هست.
یک روش بسیار مهم است و ثابت شده است که در کنار هوشهای دیگری که امروزه در هر مجمع علمی جدیدترین هوشها را میشنویم. هوش هیجانی و هوش شناختی که فرمودید را داشتیم و حالا هوش اقتصادی و هوش فرهنگی و چندین هوش دیگری که در رابطه با هر موضوعی میشود بیان کرد.
امروز ما در خدمت خانوادههای عزیزمان هستیم که در رابطه با این موضوع صحبت بکنیم که هوش بسیار مؤثر در موفقیت افراد را چطور میتوانیم افزایش بدهیم.
پرسش مجری: به نظر من یک مهارت کنترل توانمند و توانمندی کنترل هیجانات است. آیا قابل افزایش است و هر کسی میتواند آن را ارتقا بدهد؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله کاملاً قابل افزایش است. البته توانایی افزایش آنها هم برای خودمان و هم برای اطرافیانمان راحت نیست. به عنوان والد میتوانم برای فرزندم به کار ببندم و همینطور بر روی هوش هیجانی خودم میتوانم کار بکنم.
سرفصلهای این مقاله
- انسانهای وارسته هوش هیجانی بالایی داشتند.
- ما کلاً دستهبندی هیجاناتمان زیاد است ولی ۵ دسته کلی آن به شرح زیر است:
- اولین گام شناخت است.
- مرحله بعد این هست که ببینم در چه شرایطی اتفاق میافتد.
- دسته سوم آگاهی اجتماعی داشته باشیم.
- مجموعه پرورش ذهن کودک برای پرورش انواع هوش در فرزندان به شما پیشنهاد میشود:
- مجموعه پرورش ذهن کودک(هفت جلدی)[نسخه چاپی]
- مجموعه پرورش ذهن کودک(هفت جلدی)[نسخه pdf]
انسانهای وارسته هوش هیجانی بالایی داشتند.
رهبران جوامع هوش هیجانی بالایی دارند. چون میتوانند در شرایط مختلف خود را کنترل کنند و بهترین تصمیمها را بگیرند.
پرسش مجری: مشتقات و انواع هوش هیجانی را نام میبرید؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: دو دسته مختلف در رفرنسهای علمی برای هوش هیجانی وجود دارد. اما چیزی که ملموستر باشد چهار شاخه برای افزایش هوش هیجانی در نظر گرفته میشود:
- خود آگاهی
- خود مدیریتی
- آگاهی اجتماعی
- مدیریت رابطه
دسته بعدی که عرض کردم انگیزش را به این 4 مورد اضافه میکنند.
اما اگر بر روی آن چهار دسته هم خانوادههای گرانقدر برای خود و فرزندانشان کار بکنند بسیار ارزشمند است.
پرسش مجری: دغدغه هر پدر و مادر این است که به فرزند خود کمک کند تا بتواند پلههای موفقیت را طی کند. هوش هیجانی در خود ما و دیگران قابل افزایش است. آیا مادامی که من هوش هیجانی خود را ارتقا نداده باشم. این قدرت را دارم که هوش هیجانی فرزندم را ارتقا بدهم و به موفقیت فرزندم کمک بکنم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: قطعاً باید از خودمان شروع کنیم. اما یک وقتی فرزند من رفتارهای اشتباه من را به عنوان یک مادر میبیند و بعد از جامعه اطلاعات مفید میگیرد. و قاعدتاً میتواند هوش هیجانی او افزایش پیدا کند.
اما چیزی که مدنظر ما هست این است که از مادران گرانقدر بخواهیم مثل مادری که نمیتواند از عصبانیت خود را کنترل کند. زمانی که شاد است نمیداند چه رفتاری داشته باشد وقتی این چیزها را فرزند من ببیند. قاعدتاً یاد میگیرد برای همین است که ما معتقدیم هوش هیجانی از خانواده نشأت میگیرد. یک بعدی از آن از وراثت و یک درصدی از اکتساب است.
من زمانی که ببینم مادرم ترسیده و رفتار غیرمنطقی دارد قاعدتاً خودم همین رفتار را یاد میگیرم و خواهم داشت.
پرسش مجری: محیط بیشتر تأثیرگذار است بر هوش هیجانی یا وراثت؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: هردو تأثیرگذار است. محیط با توجه به اینکه میتواند تغییراتی ایجاد بکند در هوش هیجانی تأثیراتش مثبتتر هست و یا بیشتر هست.
ما کلاً دستهبندی هیجاناتمان زیاد است ولی ۵ دسته کلی آن به شرح زیر است:
- ترس
- شرم
- شادی
- غم
- عصبانیت.
حالا ما از خانوادهها میخواهیم که هم برای خودشان هم به فرزندانشان یاد بدهند که وقتی ناراحتی ایجاد میشود من چه رفتاری میکنم. و وقتی عصبانی هستم چه رفتاری دارم و این عصبانیت در مقابل افراد مختلف متفاوت است. در زمانهای مختلف متفاوت است.
مثلاً عصبانیت ما در مقابل همسرمان به یک صورت است. در مقابل همسایهمان یک مدل دیگر است و یا ترس نیز همینطور و شادی هم همینطور.
اولین گام شناخت است.
من به عنوان مادر وقتی که فرزندم گریه میکند باید به او یاد بدهم و از او بپرسم که: ترسیدی؟ ناراحتی و غمگینی؟ الآن عصبانی هستی؟ و دلداریاش بدهم. اما متأسفانه در بیشتر موارد میگویم که: گریه نکن مخصوصاً یک اشتباه بزرگتر اگر اینکه پسر نوجوان باشد مثلاً میگویند: گریه نکن مگر مرد گریه میکند.
در صورتی که مشکلی نداریم بروز احساسات است فقط باید بشناسیم و بدانیم که چه احساساتی غالب شده بر شما که اشکت داره میاد. یا الآن داری میخندی، داری میلرزی، رنگ و روت پریده و هرکدام از مواردی وجود دارد.
پرسش مجری: یاد این موضوع افتادم که در یکی از اشعار خوانده بودم که والدین نسبت به فرهنگ گریه فرزند پسرشان واکنش نشان میدهند و فکر کردم چقدر در حق آقایان جفا میکنیم. این شعر که میگوید مرد برای هضم دلتنگیاش گریه نمیکنه قدم میزنه.
آقایان هم به هر حال نیاز دارند که هیجانات خود را بروز بدهند و در کنار کسانی که به آنها آرامش میدهند خود را تخلیه کنند تا تخلیه هیجانی داشته باشند.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مهم این است که ما هیجانات خود را بشناسیم و مدیریت بکنیم هیجاناتمان را. یک زمان لازم هست که شما گریه نکنی. وقتی من مادر بدانم که وقتی عصبانی میشوم دستم میلرزد.
هر بدنی به طور طبیعی رفلکسی دارد. یک بازخوردی دارد. یک نفر اشکش سریعتر درمیاید و رنگ و رویش می پرد. یک نفر دستش میلرزد. هر آیتمی که اتفاق میافتد. اولین گام این است که بشناسم خودم را و بدانم برای من چه اتفاقی میافتد.
مرحله بعد این هست که ببینم در چه شرایطی اتفاق میافتد.
یک زمانی اشکم سریع درمیاید و دلم میخواهد که طرف مقابل بداند که من چقدر ناراحتم. در این زمان مشکلی ندارد. اما زمانی که در یک مهمانی هستیم. یک نفر صحبتی کرده که من ناراحت شدم. در آنجا گریه کردن من باعث میشود شخصیت ضعیفی از خود نشان دادم و هم اینکه آن مهمانی به هم بخورد.
در چنین شرایطی من باید آنقدر خود مدیریتی داشته باشم که خودم را کنترل کنم. من به مراجعینم میگویم که یک کاری بکنید. مثلاً در چنین شرایطی میتوانید شیرینی در دهانتان بگذارید. یک شیرینی بخورید یا یک سیب پوست بکنید. کاری بکنید که از این فضا جدا بشوید. یک نفس عمیق بکشید. یک دور بزنید و دوباره بنشینید.
برای هر بدنی یک راهکاری وجود دارد. ما نمیتوانیم یک نسخه کامل برای همه عزیزان بپیچیم. اما اصل قضیه این است که راهکار وجود دارد و مطمئن باشیم که راه حل وجود دارد که بگوییم نه من از تو جدا نمیشوم و نمیتوانم کاری بکنم.
دسته سوم آگاهی اجتماعی داشته باشیم.
تشخیص بدهیم که الآن کسی با ما سرد سلام و علیک میکند، خودش را گرفته یا خسته است. خوابآلوده است یا از یک رفتار من ناراحت است.
پرسش مجری: قدرت آنالیز رفتار دیگران را داشته باشیم.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله کاملاً و در مدیریت رابطه ما اگر بدانیم ارتباط خوبی نداشتند و یا اینکه خیلی خوب برخورد کردند، ما بتوانیم روابطمان را مدیریت کنیم. گاهی ما به عنوان یک بانو خانواده و یا یک مرد خانواده شرایط را بدون کنترل، روابط را خیلی صمیمانه ایجاد میکنیم و یا اینکه خیلی کنارهگیری میکنیم.
اینها همه از عدم مدیریت رابطه نشأت میگیرد که باید بتوانیم روابط سالم و خوب و منسجم را با اطرافیان هم داشته باشیم.
صحبت مجری: نکته ارزشمندی که فرمودید این هست که نباید بگوییم من همینی هستم که میبینید و این از هوش هیجانی پایین ما نشأت میگیرد.
صحبت دکتر امیرآتشانی: نوجوانان و جوانان فکر میکنند اگر بگویند من عصبانی هستم. من دست خودم نیست قدرت به آنها میدهد.
اما وقتی به آنها میگویم این یعنی هوش پایین شما و میتوانی باهوشتر از این باشی، کاملاً تغییر میکند.
دیدگاهتان را بنویسید