حافظه فعال

زمان مطالعه: 4 دقیقه

صحبت های سرکار خانم دکتر زهرا امیر آتشانی در برنامه تلوزیونی از شبکه پنج سیما با موضوع: حافظه فعال

ممکن است برای خیلی از افراد این موضوع پیش بیاید که دفترچه تلفن خود را باز کنند و به دنبال یک شماره باشند؛ اما آن را پیدا نکند و با دوست خود تماس بگیرند و از او بخواهند که شماره را برایشان بخواند. در این زمان اگر کاغذ و خودکار در دسترس نباشد، شماره را به حافظه خود می سپارند. اگر پس از پایان تماس، شماره را به یاد داشته باشند، یعنی حافظه فعال آن‌ها بالاست؛ اما اگر فراموش کرده باشند، یعنی نیاز به تقویت حافظه فعال دارند.

حافظه فعال با حافظه کوتاه مدت متفاوت است، این تفاوت مربوط به این است که زمانی که ما اطلاعات را در مغز خود نگه می داریم و می خواهیم کار پیچیده ای بر روی آن اطلاعات انجام بدهیم، دیگر بحث حافظه فعال در اینجا مطرح می شود. ما در حافظه کوتاه مدت صرفا اطلاعات را نگه میداریم و در حافظه بلند مدت نیز اطلاعات را تنها برای زمان طولانی نگه می داریم.

حتی زمانی که می‌خواهیم درباره‌ی آینده پیش‌بینی کنیم، از اطلاعات گذشته خود استفاده می‌کنیم و تجزیه و تحلیل می‌کنیم و آینده را پیش‌بینی می‌کنیم و یا برای امروز خود تصمیم بگیریم، این مسائل مربوط به حوزه حافظه فعال است.

پرسش مجری: آیه حواس پرتی ارتباطی با حافظه فعال دارد؟

پاسخ خانم دکتر امیرآتشانی: چون به انجام فعالیت ربط پیدا می‌کند به حافظ فعال مربوط است. اما دلیل تمام حواس پرتی‌های ما به حافظه فعال مربوط نیست. ما دو نوع حواس‌پرتی داریم: یک نوع به دلیل نقص دقت و تمرکز و توجه است که به حافظه فعال مربوط می‌شود؛ اما یه زمانی حواس پرتی ما بر اثر مشکلات هیجانی است، مانند: خستگی، اضطراب و مشکلات اینگونه و این موارد ارتباطی با حافظه فعال ندارند.

پرسش مجری: چه عواملی می تواند حافظه فعال ما را کاهش و یا افزایش دهد؟

پاسخ خانم دکتر امیرآتشانی: برای افزایش حافظه فعال بازی‌هایی وجود دارد که در جلسات قبل به آنها اشاره شده است.

اما عواملی که باعث کاهش حافظه فعال می شوند: حافظه فعال یکی از مهارت های اجرایی است که مربوط به لوب پیشانی مغز است. زمانی که کودک ما زمین میخورد و ضربه می خورد اگر قسمت پیشانی آسیب ببیند می‌تواند بر روی حافظه فعال فرد تأثیر بگذارد. ضربه های که مخصوصاً در قسمت پیشانی فرد، مواد سمی، داروها، سرب محیط و ژنتیک نیز در کاهش حافظه فعال تأثیر می گذارد.

پرسش مجری آیا استفاده بزرگسالان و کودکان متفاوت است؟

پاسخ خانم دکتر امیرآتشانی: بله کاملاً با یکدیگر متفاوت است. پژوهشی در این زمینه انجام شده است و با عکسبرداری از مغز بررسی کرده‌اند و مشاهده کرده‌اند زمانی که کودکان و نوجوانان از حافظه فعال خود استفاده می‌کنند قسمت پیشانی شان فعال می‌شود؛ اما زمانی که بزرگسالان از حافظ فعال خود استفاده می‌کنند نقاط مختلفی از مغز فعال می‌شود.

این پژوهش نشان می‌دهد که بزرگسالان راحت‌تر از کودکان و نوجوانان از حافظه فعال خود استفاده می‌کنند و نکته ارزشمند این است که استفاده از حافظه فعال برای کودکان کمی سخت تر است، به دلیل اینکه تنها از یک قسمت از مغز خود استفاده می‌کنند. به همین جهت خیلی وقت ها حافظه فعال کودک قوی نیست اما پدر و مادر این موضوع را به لجبازی کودک ربط می‌دهند.

حافظه فعال در سنین مختلف متفاوت است: از ۶ ماهگی شروع میشود در ۶ تا ۱۲ ماهگی برای رشد آن از بازی‌های علت و معلولی استفاده می‌کنیم؛ مانند: جغجغه (با حرکت جغجغه صدای آن تولید می‌شود)، یک ماشین را میکشیم تا حرکت کند یا وسیله‌ای را تکان می‌دهیم تا نور داشته باشد.

از ۱۲ ماهگی به بعد، یعنی زمانی که کودک شروع به حرکت میکند، بازی هایی که قایم کردن یک شی هست را انجام می دهیم؛ مثلاً بر روی یک وسیله پارچه می‌اندازیم که کودک پارچه را بردارد و آن شی را ببیند.

از زمانی که کودک بتواند صحبت کند، بازی های حافظه فعال به صورتی که با انجام دستورالعمل همراه باشد، انجام می‌گیرد.

در جلسات بعدی این برنامه در رابطه با تأثیر معلمین بر افزایش حافظه فعال صحبت خواهد شد.