تنبیه و تشویق کودکان
زمان مطالعه: 4 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه صوتی از رادیو ایران.
امروز قرار است در مورد تشویق و تنبیه کودکان و نوجوانان صحبت کنیم.
پرسش مجری: در گزارشی که شنیدیم بعضیها اعتقاد داشتند که تنبیه میکنیم، ناراحت میشویم. و خانمی فرمودند که من فرزندانم را به این شکل تنبیه میکنم که کودک خود را خیس کرده است و مادر داغ میکند کودک را و یا با آب سرد کودک را میشویند تا یادش باشد که دیگر لباسش را کثیف نکند.
صادقانه بگوییم که از این دست از تنبیهها دیدیم و حداقل میتوانیم بگوییم که در اطرافمان دیدیم. بعضیها متأسفانه چنین رفتاری را انجام میدهند و شیء داغی را پشت دست کودک میگذارند که یادش بماند چنین کاری را نکند.
ولی احتمالاً مادر و پدر که در آن لحظه عصبانی هستند و فکر میکنند که دارند کار خوبی میکنند که کودک را تنبیه میکنند که به آیندهی کودک ضرری نرسد. و نمیدانند که این تشویق و تنبیه چه قدر الآن مؤثر است و چه قدر در ذهن و روان کودک در آینده ماندگار است.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: تنبیه از نظر کلامی به معنی آگاه کردن است. ما قرار است آگاه کنیم کودکمان را و تلاش کنیم که این مجازات باعث شود که این رفتار نامطلوب دیگر تکرار نشود. ما میخواهیم از یک محرک آزارنده برای کودک استفاده کنیم تا رفتار نامطلوب کاهش پیدا کند.
گاهی رفتار اصلاً دست کودک نیست. کودک دچار شب ادراری است. کودک بیشفعال است. توان کنترل مدیریت هیجانات خود را ندارد. اینها باعث میشود رفتاری را انجام دهد که والد خوشش نیاید و مشکلاتی ایجاد شود.
سرفصلهای این مقاله
- تنبیه شدید کودکان در قبال انجام رفتار نامطلوب ممکن است موقتاً به حذف آن رفتار بیانجامد.
- با کودک هیچ زمانی نباید قهر کنیم.
- این شیوهی تنبیهی نیست.
- با کلیک بر روی لینکهای زیر میتوانید انیمیشنهای آموزشی تهیه شده در موسسه پرورش ذهن فرزام را
- تهیه نمایید و برای آموزش این مفاهیم به فرزند خود از آنها بهره ببرید:
- انیمیشنهای مهارتهای اجتماعی
- انیمیشنهای افزایش هوش
- انیمیشنهای آواشناسی
- انیمیشنهای آموزشی مفاهیم علوم
- انیمیشنهای فلسفه برای کودکان(p4c)
تنبیه شدید کودکان در قبال انجام رفتار نامطلوب ممکن است موقتاً به حذف آن رفتار بیانجامد.
ولی در درازمدت باعث میشود که کودک رفتارهای انتقام جویانه و ضداجتماعی را بخواهد انجام دهد. و با مشکلات هیجانی بسیار زیادی کودک بزرگ میشود.
در اثربخشی تنبیه یک نکته که باید بیان کنم این است که رفتاری که کودک انجام داده باید با رفتاری که والدین انجام میدهند ناسازگار باشد نه اینکه مدل هم باشد.
اگر چنین رفتاری باشد ما داریم آن رفتار را تقویت میکنیم. ما انواع و اقسام تنبیه داریم همانطور که انواع و اقسام تشویق داریم.
در بحث تنبیه یک نکتهای که وجود دارد تنبیههای کلامی است. در اصل نکوهش، سرزنش، نصیحت کردن، توبیخ لفظی کردن در حد بسیار کوتاه و کم باشد.
در بحث تشویق ما توصیه میکنیم که والدین تا میتوانند از تشویق کلامی استفاده کنند ولی در بحث تنبیه از آنها خواهش میکنیم که تا میتوانید از تنبیه کلامی استفاده نکنید.
ما تنبیه را انجام میدهیم در قبال عمل نادرستی که کودک انجام داده است نه به خاطر احساس خشمی که در ما ایجاد شده است. متأسفانه خیلی از والدین به خاطر اینکه خشم خود را تخلیه کنند و عملکردی دربرابر خشمی که ایجاد شده داشته باشند، کودک را تنبیه میکنند.
تنبیه یک رفتار بازدارنده است. میتوانیم از 6 ماهگی وقتی که کودک دارد یک کار اشتباه انجام میدهد، فقط یک نگاه کنیم. زمانی نگاه خیره است. زمانی نگاه خیره با اخم است. و زمانی محرومیت از نگاه است.
با کودک هیچ زمانی نباید قهر کنیم.
در بدترین شرایط هم با کودکتان قهر نکنید ولی میتوانید از محرومیت از نگاه استفاده کنید.
تنبیه اگر میکنید در قبال اشتباه و عملکرد کودک باشد. تنبیه بدنی و تنبیه لفظی را من بههیچوجه قبول ندارم. تنبیههایی که مدل تنبیه نگاه را داشته باشیم.
نادیده گرفتن هم یک شیوهی تربیتی مثبت است. یعنی اگر کودکتان یک بار اشتباه کرد نادیده بگیرید و به روی خودتان نیاورید که همچنین اتفاقی افتاده است. و بعد از اینکه تکرار شد از شیوههای اخم و نگاه خیره، نگاه خیره به تنهایی و …. استفاده کنید.
در روشهای تنبیهی ما یک روش داریم به اسم time out که کودک را یک زمانی محروم میکنیم از هر چیزی. از لوازم، بازی کردن، صحبت کردن و محروم میشود از هر نوع فعالیت لذتبخش که میتواند داشته باشد.
ولی مدلهای آن متفاوت است.
گاهی به کودک میگوییم که روی یک صندلی در سالنی که همه نشستند بنشیند یک تا دو دقیقه. یا یک زمانی صندلی را میچرخانیم به سمت دیوار.
زمانی که از این شیوه استفاده میکنیم، دو برابر سن کودک به دقیقه باشد.
من این دو روش را بیشتر ترجیح میدهم تا روش اصلی.
در شیوهی اصلی که به کودک میگوییم برو داخل فلان اتاق در این اتاق هیچ اسباببازی و هیچ چیز خطرناکی هم وجود ندارد. در اتاق نباید اسباببازی وجود داشته باشد که سرگرم شود که وقتی میخواهد بیاید بیرون استقبال نمیکند از بیرون آمدن چون دارد به او خوش میگذرد.
این شیوهی تنبیهی نیست.
هر زمانی که کودک پرخاشگری کرد، زمان تنبیه کودک نیست. در زمان گرسنگی و تشنگی نیازهای روانی باعث میشود کودک بدخلقی کند. در این شرایط پدر یا مادر بخواهد به بدخلقی کودک جواب بدهد، یه غذا به او بدهد. شرایط تغییر وضعیت را ایجاد کند.
گاهی کودکان رفتار اشتباهی میکنند چون نیاز به توجه خواهی دارند. و چون پدر و مادر به آنها توجه نمیکنند رفتار منفی دارند. و گاهی کودکان نیاز به قانون دارند. اینقدر که در خانه هر چه خواستند بوده و قانونی نبوده به کارهای اشتباه روی میآورند. در اینجور مواقع به جای تنبیه رفتار خودمان را تغییر دهیم.
با کلیک بر روی لینکهای زیر میتوانید انیمیشنهای آموزشی تهیه شده در موسسه پرورش ذهن فرزام را
تهیه نمایید و برای آموزش این مفاهیم به فرزند خود از آنها بهره ببرید:
-
انیمیشنهای مهارتهای اجتماعی
-
انیمیشنهای افزایش هوش
-
انیمیشنهای آواشناسی
-
انیمیشنهای آموزشی مفاهیم علوم
-
انیمیشنهای فلسفه برای کودکان(p4c)
دیدگاهتان را بنویسید