بازیهای مناسب کودکان خردسال
زمان مطالعه: 9 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم ساناز مهدوی تبار در برنامه صوتی از رادیو ایران.
پرسش مجری: خیلی از شرایطی که ما با آن درگیر هستیم برای کودکان معنای خاصی ندارد. این والدین هستند که با مدیریت درست و جایگزین کردن بازیها، میتوانند استرس را از کودکان دور کنند و اجازه دهند آنها در هر شرایطی، دوران کودکی آرامی داشته باشند.
امروز میخواهیم بدانیم چه بازیهایی برای کودکان مناسب است. کودکانی که خیلی از آنها در خانههای بزرگ زندگی نمیکنند و خانههای حیاط داری که نسل ما و یا شاید نسل بعد از ما تجربه کردند.
میخواهیم بدانیم چه طور میتوانیم در کنار بازیهای مناسب آموزش درستی از این مهارتها هم برای کودکانمان داشته باشیم؟
بهتر است اول بشناسیم که چه بازیهایی مناسب کودکان است. و اصولاً بازی چه طور در روند تربیتی کودکان میتواند مؤثر باشد؟ موضوع مهمی است و ما باید به آن توجه کنیم؟ همانطور که به غذای کودکان توجه میکنیم و به نمودار رشد آنها توجه میکنیم، به بازی آنها هم باید توجه کنیم؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: بله در حقیقت ما بازی را جزو لاینفک زندگی کودکان میدانیم. یکی از روشهایی است که میتوانیم در پوشش بازی آموزشهایی را برای کودکان در نظر بگیریم. متخصصان معتقدند که بازی به نوعی بیان گفتوگو با بزرگسال است برای کودکان.
سرفصلهای این مقاله
- پس ما اصلاً نمیتوانیم بازی را بخش کناری در نظر بگیریم.
- من و شما الآن میخواهیم بازی کنیم.
- سن روی اسباببازی تأثیر بسیاری دارد، ولی بستگی دارد.
- مثلاً یک کودک سه ساله برای اینکه در سن بازیهای سمبلیک یا نمادین هست.
- اسباببازی وسیلهای برای برقراری ارتباط کودک با همبازی است، که اولین همبازی را ما معمولاً والدین
- میدانیم.
- بین سن 3 تا 7 سالگی کودکان ما براساس هوش، حس و تخیل زندگی میکنند.
- ما همیشه میگوییم برای اینکه یک عادت در یک کودک یا بزرگسال نهادینه شود 1 تا 2 ماه طول میکشد.
- برای آشنایی با انواع بازیهای مناسب برای کودکان میتوانید کتاب زیر را تهیه نمایید:
- بازی پدیدهای شگفت انگیز (نسخه چاپی)
- بازی پدیدهای شگفت انگیز (نسخه pdf)
پس ما اصلاً نمیتوانیم بازی را بخش کناری در نظر بگیریم.
چون متأسفانه بعضی از والدین آموزش را ارجح بر بازی میدانند. یعنی بازی را شاید وقت کشی برای کودکان در نظر بگیرند و فکر کنند هدر دادن زمان است و بهتر است چیز مفیدتری را یاد بگیرند. ولی در سنین خردسالی مطالعات نشان داده است که اگر ما انواع آموزشها را با بازی همراه کنیم، صد در صد کودکان هم سریعتر یاد میگیرند و هم در ذهنشان ماندگارتر خواهد شد.
مسواک زدن، لباس پوشیدن، غذا خوردن و … جزو کارهای روزمرهای هست که اگر در کنار بازی و یا همراه با بازی باشد، برای کودکان انجامپذیرتر خواهد بود. یعنی شیطنت و لجبازیهایشان برای دور شدن از این مسئله کمتر خواهد شد.
پرسش مجری: یعنی ما خیلی از اصول آموزشی را همراه با بازی میتوانیم برای کودکان بگوییم؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: مثلاً کودکی که در مسواک زدن ضعف دارد یا یک مقدار تنبلی میکنند کودکان در مورد چیزهایی که والدین یک اصل جدی و سختگیرانه روی آن هستند، میتوانیم به عنوان بازی انجام دهیم.
من و شما الآن میخواهیم بازی کنیم.
بازی که به عنوان بازی شبانه است اینکه دندانهایمان را چه طوری میتوانیم تبدیل کنیم به مروارید. دندان بالا و دندان پایین، بعد از حدود 10 تا 15 شب وقتی که این اتفاق بیافتد برای کودک هم حالت تفنن و سرگرمی دارد و مغز این پیام را دریافت کرده است که باید این کار را انجام دهد و بعد از این مدت، کودک خودش متقاضی میشود که این کار را انجام دهد.
یا در مورد کارهای دیگری که کودکان به خاطر آن فضای کودکانهای که وجود دارد بخواهند طفره بروند یا شیطنت داشته باشند.
پرسش مجری: ما همیشه روی اسباببازیها یک بازهی سنی را میبینیم که مینویسد این اسباببازی برای این گروه سنی مناسب است. همین طور برای خرید کتاب وجود دارد. تناسب بازی و سن کودک چه قدر اهمیت دارد؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: بعضی از بازیها مثل انواع پازلها یا بعضی از جورچینها، از سن 2 سالگی هستند و به ترتیب وقتی افزایش سن اتفاق میافتد، میزان دشواری این بازیها هم افزایش پیدا میکند برای سنین بالاتر.
سن روی اسباببازی تأثیر بسیاری دارد، ولی بستگی دارد.
بعضی از کودکانی که از سنین 1/5 سالگی یا 2 سالگی با بازی آشنا شدند، ابزاری که داخل منزل بوده و بازیهایی که در بازار هست و آشنا شدن در سنی که قرار دارند، میتوانند بازیهایی که برای سنین بالاتر هست را انجام دهند. ولی این تناسب هم وجود دارد.
پرسش مجری: وقتی که ما میبینیم روی اسباببازی درج شده است که بازیهای مناسب و متناسب یک گروه سنی است. بازیهای خانگی هم شامل این گروه سنی میشود؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: بله، یک زمانی هست که ما از بازیهای خانگی میتوانیم به بازیهای تجاری برسیم. ما بازی تجاری را تهیه میکنیم و آن را یاد میگیریم. با خلاقیتی که برای خود والدین و کودک وجود دارد، میتوانیم آن را با ابزارهای خانه هم استفاده کنیم.
مثلاً یک کودک سه ساله برای اینکه در سن بازیهای سمبلیک یا نمادین هست.
اگر یک پتوی آبی رنگ یا سبز رنگ را قرار بدهیم روی زمین و روی آن بنشینیم و فضای دریا و قایق را به وجود بیاوریم، میتوانیم او را چند دقیقهای به بازی مشغول کنیم.
یا شی و وسیلهای را در منزل قایم کنیم برای کودکی که 5 ساله است و از او بخواهیم که آنها را پیدا کند. دقیقاً این بازیها در بازار به شکل تصاویر پنهان شده وجود دارند. اینها را میتوانیم با ابزارهای داخل منزل هم با کودکانمان کار کنیم.
پرسش مجری: پس هدف ما از بازی فقط این نیست که یک اسباببازی داشته باشیم؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: میشود با چیزهایی که در دسترسمان است، بسته به اینکه الآن والدینمان به دلیل مشغلههای زیادی که دارند آمادگی آن را داشته باشند و خستگی کار باعث نشود که کمحوصله شوند. میتوانند با خلاقیت خود در این زمینه به کودکان کمک کنند و به مرور زمان کودکان هم در این زمینه قویتر میشوند.
بعضی از پدر و مادرها با همین مشغلهای که این روزها هست. و یک مقداری هم شرایط نسبت به قبل سختتر شده است.
کودکان کمتر از وسایلی که در پارکها وجود دارد، به ویژه در دوران قرنطینه نمیتوانستند استفاده کنند و تمام بازیها محدود شده بود به خانه. بعضی از پدرها و مادرها سعی کردند با خرید اسباببازیهای گوناگون خودشان را از این مشغله و دغدغه دور کنند و کودک با اسباببازی بازی کند. آیا اسباببازی میتواند جایگزین مناسبی برای بازی پدر و مادرها با کودک باشد؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: قاطعانه میگویم خیر. چون اسباببازی یک شی است و ما در بازی هدفمان برقراری ارتباط است.
اسباببازی وسیلهای برای برقراری ارتباط کودک با همبازی است، که اولین همبازی را ما معمولاً والدین
میدانیم.
پس اگر آن ابزار تهیه شود و در اختیار کودک قرار بگیرد، خردسالان که اصلاً ما نمیتوانیم توقع داشته باشیم که خودشان مشغول بازی شوند و کاری به کسی نداشته باشند و نیازی به همبازی نداشته باشند.
پس حتماً بازی باید کنار همبازی باشد. اگر والدین این بازیها را تهیه کنند و ما میگوییم روزی ۲۰ تا 30 دقیقه با بچهها مشغول بازی شوند، تأثیر بسیاری خواهد داشت.
زیر 2 سالگی برای کودکان کشف محیط و کنجکاوی ابزار و وسایلی که در محیط هستند، بسیار جذاب و در رشد مغزشان بسیار تأثیرگذار است. صداهایی که تولید میکنند، وسایلی که دست میگیرند و مشاهده میکنند که شکلها و رنگهای متفاوت هستند و یکی مثل لیوان گود هست و یکی مثل کاسه صاف هست. و این را به زمین میکوبند و برایشان جذابیت دارد که چه صدایی تولید میکند. داخل آن چیزی میریزند و خالی میکنند.
بین سن 3 تا 7 سالگی کودکان ما براساس هوش، حس و تخیل زندگی میکنند.
یعنی بخش تفکر اصلاً شروع به رشد هم نکرده است.
در خصوص بازیهای کامپیوتری، از نظر خیلی از متخصصان رد شده است. اما من فکر میکنم اگر آگاهی داشته باشند و زمان مشخصی را برای کودکان در نظر بگیریم میتواند بازیهای مناسب، مفید و آموزندهای باشد. نه صد درصد رد میکنیم نه اینکه تمام زمان خود را مشغول این بازی باشند.
پرسش مجری: کودکی که مادر فوت کرده و بعد از فوت مادر دوست ندارد با کسی بازی کند؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: یعنی درگیر یک بحران از دست دادن هست. معمولاً بعد از فوت تا 2 سال و به خصوص در سنین پایینتر، درگیر این از دست دادن هستند. بسته به محیطی که در آن هستند و افرادی که در کنارشان قرار دارند این شرایط میتواند بهتر شود یا ادامهدار شود.
اگر بتوانند فضا را جوری فراهم کنند که کودک احساس امنیت و راحتی کند و نه به صورت هل دادن کودک به سمت اینکه برو بازی کن، برو با بچههای همسن و سالت بازی کن. ببین دوستات دارن بازی میکنن. اصلاً از این جملهها و واژهها استفاده نشود و خوشان آرام آرام کودک را سرگرم کنند. آرام آرام اعتماد به نفس و عزت نفس کودک را دوباره تقویت کنند. کم کم زمانبر است.
ما همیشه میگوییم برای اینکه یک عادت در یک کودک یا بزرگسال نهادینه شود 1 تا 2 ماه طول میکشد.
مداوم اگر روی کودک کار شود، کودک میتواند آرام آرام به دنیای جمع بدون عزیزش وارد شود.
پرسش مجری: بچههایی که دو تا پسر یا دو تا دختر که با هم بازی نمیکنند. چطور میشود هماهنگی در بازیهای این کودکان ایجاد کرد؟
فرهنگ ما یک تفاوت جنسیت را قائل شده است. و برای دخترها معمولاً هدیه عروسک میبرند و برای پسرها ماشین میخرند. این باعث شده که دختر فکر کند که فقط باید با عروسک بازی کند که شاید برای پسر جذابیت نداشته باشد و همینطور بازیهای پسرانه که برای دخترها جالب نباشد.
اما ما برای اینکه بتوانیم یک ارتباطی را بین آنها برقرار کنیم، اینجا نقش والدین خیلی مهم است. تلاش کنند که یک زمانی را کودکان بازیهای مشترک داشته باشند. یعنی هدایتشان کنند که یک زمانی هر دو کودک با هم رنگآمیزی انجام دهند.
بازیهایی که برای هر دو جنس میتواند مناسب باشد. بازیهای برد و باختی، بازیهای مسابقهای و رقابتی که جنسیت در آن نیست و از هر دو جنس میتوانند از آن استفاده کنند. یا خودشان با آنها همبازی شوند.
والدین با استفاده از اصلیترین اصلی که کودکان از والدین میگیرند که آن الگوبرداری است، این تفاوت را در ذهن کودکان که برای آنها ایجاد شده است را از بین ببرند.
پرسش مجری: اهمیت همسالان در بازی و همبازیهای بچهها را بیان میفرمایید؟
پاسخ خانم مهدوی تبار: پیشنهاد شده است که کودکان تا سن 7 سالگی ترجیحاً با همجنس خوشان همبازی شوند برای شناخت بهتر جنسیت خودشان. وقتی که پسرها بیشتر با دختر و دختر با پسر بازی میکنند جنسیت خودشان را گم میکنند. به دلیل همنشینیهای مداوم سعی میکنند که شبیه هم شوند.
از سن 8 تا 18 سالگی که شروع تفکر است، کودکان میتوانند یک زمانی را با غیر همجنس خود بازی کنند.
دیدگاهتان را بنویسید