موثرترین روشهای تقویت عملکرد مغز
در مسیر تقویت و بازتوانی مغزی، انواع مختلفی از روشها به کار برده میشود.
در ادامه به سه روش مهم ترمیمی اشاره میکنیم:
- تکرار تمرینات به صورت نظری و عملی:
هدف از این نوع تمرینات، بهبود مهارتهای آسیب دیدهی شناختی است که البته با تکرار هم به صورت تئوری و هم به صورت عملی، محقق میشود.
به عنوان مثال ساده درست کردن چای را در نظر بگیرید که ممکن است بر اثر آسیب مغزی یا افت عملکردهای شناختی، برای شما دشوار شده باشد.
در این نوع تمرینات از شما خواسته میشود ابتدا چندیدن بار مراحل درست کردن چای را بنویسید. سپس آنها را چندین بار مرحله به مرحله انجام دهید.
- روشهای به خاطر سپردن اطلاعات:
این روش و تمرینها برای تقویت عملکرد مغز و افزایش هوش استفاده میشوند. در این نوع تمرینها شما یاد میگیرید که چگونه اطلاعات را در ذهن خود ذخیره کنید تا در طولانی مدت آنها را فراموش نکنید.
چسباندن حروف اول لغات و ساختن کلمهی مخفف برای اجناس فهرست خرید، برقراری ارتباط طنز میان اطلاعات برای تداعی و به خاطر آوردن آسانتر آنها، تجسم و ساختن یک داستان و هم چنین تکرار از جمله تکنیکهای تقویت عملکرد مغز و افزایش هوش است.
- ابزارهای کامپیوتری:
بسیاری از بازیهای کامپیوتری میتوانند مغز شما را تحریک و به گونهای لذت بخش آن را فعال کنند.
اما برخی از این بازیها نیز به طور اختصاصی با هدف بهبود یک مهارت خاص ذهنی مانند حافظه، توجه، تصمیمگیری یا مهارتهای بصری-فضایی طراحی شدهاند.
انجام روزانه این بازیها تاثیر چشمگیری در تقویت عملکرد مغز شما در مدت زمان کوتاهی خواهد داشت.
سرفصلهای این مقاله
محرکهای اصلی تقویت عملکرد مغز و افزایش هوش
چهار عامل کمک کننده برای تقویت عملکرد مغز که زمینه افزایش هوش و مغز کودک ما را بارور میکنند:
1. دست کم یک سال کودک را با شیر مادر تغذیه کنید.
در زمینه شیر مادر، تقریباً بین همه محققان اتفاق نظر وجود دارد. شیر مادر اثر غذایی معجزه آسایی برای نوزادان دارد. هم نمکها و هم ویتامینهای لازم را دارد، خواص ضد میکروبی دارد و بدن را علیه عفونتهای گوش، تنفس و گوارشی ایمن میکند.
همه محققان متفقالقولاند که تغذیه از شیر مادر، به افزایش هوش کمک میکند. در آمریکا بچههایی که از شیر مادر تغذیه کردهاند، در تستهای شناختی، ۸ امتیاز بیشتر از بچههایی میگیرند که از شیر مادر تغذیه نکردهاند.(تقویت عملکرد مغز)
مکانیسم کارکرد آن چیست؟ ما به واقع نمیدانیم، اما نظریاتی در این باره مطرح است. شیر مادر دارای موادی است که برای تقویت عملکرد مغز و افزایش هوش پس از تولد لازم است.
یکی از این مواد، تورین است. تورین یک آمینو اسید ضروری است که برای رشد سلولهای عصبی ضروری است. شیر مادر همچنین حاوی اسید چرب امگا ۳ است.
آکادمی کودکان آمریکا توصیه میکند که مادران به طور اکید در شش ماهه اول به نوزادشان شیر بدهند. اگر ملت ما میخواهد نسل باهوشتری داشته باشد، باید در محلهای عمومی اتاق شیردهی برای مادران بسازد و علامتی برای سر در هر یک از اتاقها نصب کند که «لطفاً سکوت را رعایت کنید. مغزی در حال رشد است.» (تقویت عملکرد مغز)
2. تا میتوانید با کودکانتان صحبت کنید.
صحبت کردن با کودک از اصول پایهای آموزش است. تحقیقات بسیاری ارتباط بین لغات و افزایش هوش را ثابت کردهاند. در یک تحقیق زیبا که برای سه سال روی چهل خانوار انجام شد، محققان در پایان هر ماه به منزل خانواده میرفتند و تعداد کلمات، گوناگونی و میزان ارتباط کلامی والدین با فرزندان را یادداشت میکردند.
در عین حال میزان رشد آموزههای کلامی و کیفیت احساسات نهفته در کلام را هم اندازهگیری میکردند و قبل از ترک منزل از کودک آزمون IQ میگرفتند. افراد مورد تحقیق تا سالها بعد بررسی شدند. تحلیل و بررسی جامعی روی نتایج این تحقیق به عمل آمد و دو نتیجه اساسی از آن حاصل شد:
ـ گستره و گوناگونی تعداد کلمات افزایش یافته بود.
ـ صحبت کردن باعث افزایش IQ شده بود.
هر چه والدین بیشتر با فرزندانشان صحبت کرده بودند و هر چه زودتر این کار را انجام داده بودند، تواناییهای زبانی کودک بیشتر افزایش یافته و پیشرفت او هم در این زمینه چشمگیر بود. (تقویت عملکرد مغز)
3. بازی را تشویق کنیم.
بازیهای بیانتها مانند پروتئین برای رشد مغز و افزایش هوش کودک مهم هستند. به نظر میرسد جعبه خالی کارتهای حافظه برای یک شیرخوار بیشتر از خود کارتهای حافظه اهمیت دارد.
بچههایی که به بازیهای بیانتها میپردازند از چند نظر نسبت به دیگر کودکان برتری دارند: خلاقترند، از نظر زبانی بهترند، در حل مسئله بهترند، استرس کمتری دارند، حافظه بهتری دارند و برخوردهای اجتماعی بهتری دارند.
4. مغز، تمرین کردن را دوست دارد.
افزایش چاقی کودکان برای محققان رشد مغزی، خبر بدی است. زیرا ما به اثرهای مثبت ورزش بر مغز آگاهیم. ورزش و به خصوص تمرینهای هوازی، اثر فوقالعاده برای رشد مغز دارد و فعالیتهای مغزی را از 50 تا 10% افزایش میدهد. بچههای ورزشکار همیشه از نظر آزمونهای عملکرد مغزی، از گروههایی که فعالیت نشسته دارند، بهترند.
اما بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که شما همراه کودکتان ورزش کنید. تشویق به یک زندگی فعال، بزرگترین هدیه است که میتوانید به فرزندانتان بدهید.
روشهای مکمل برای تقویت عملکرد مغز و افزایش هوش:
ایجاد توانایی استفادهی مناسب از توان مغزی موجود ، یکی از آموزشهای مهم برای ارتقای عملکردهای شناختی است. اگر چه قرار نیست عملکرد شما را بهبود بخشند، میتوانند شرایطی را فراهم کنند که شما با همین امکانات مغزی موجود، عملکرد بهتری داشته باشید.
برخی از این راهکارها عبارتند از:
- ایجاد تغییر هر چند کوچک:
ایجاد تغییر هر چند کوچک در محل زندگی محل کار و محل تحصیل، بهگونهای که استفاده از ابزارها و امکانات موجود را بهبود بخشد. اگر هم امکان جابهجایی زیاد برای شما فراهم نیست، سعی کنید یک تغییر حتی اگر هم کوچک باشد مانند تغییر در دکوراسیون اتاق را بهگونهای انجام دهید که وسایلی که به صورت روزانه مورد استفاده قرار میگیرند، به راحتی در دسترس شما باشند.
- تغییر در شیوههای معمول انجام کار:
اگر شما راست دست هستید، از امروز سعی کنید به تدریج برخی از کارهای خود را با دست چپ انجام دهید. برای مثال موهایتان را با دست چپ شانه کنید یا با دست چپ مسواک بزنید. ممکن است این کار در ابتدا سخت و حتی غیر ممکن باشد، اما با گذشت زمان به آن عادت میکنید.
- از دفترچهی یادداشت برای نوشتن برنامههای روزانهی خود را استفاده کنید:
برای این کار بهتر است هر شب برنامههای فردا را به صورت منظم بنویسید تا هیچ کدام را فراموش نکنید. این دفترچه باید همیشه همراه شما باشد و هر روز چند بار آن را بخوانید.
- شرایطی برای خود ایجاد کنید که تداعی کنندهی کار مهمی باشد که ممکن است آن را فراموش کنید:
برای مثال فهرست خرید خانه را روی یک کاغذ بزرگ روی در خانه بچسبانید تا صبح وقتی میخواهید از خانه خارج شوید، آن را ببینید یا فهرست وسایلی که باید هر روز صبح از خانه بردارید مانند تلفن همراه، کلید، کیف پول و … را روی در خانه نصب کنید.
افزایش هوش|مغز برای رشد کردن، به خواب نیاز دارد:
محرومیت از خواب باعث افزایش مشکلات روانی، جسمی و اجتماعی و همچنین مشکلات شغلی و ایمنی رانندگی میشود.
محرومیت کامل از خواب (24 ساعت بیدار ماندن). میتواند موجب اختلال در توجه، حافظه، خلق و خو و مشکلاتی در مهارتهای حرکتی و انجام کارهای پیچیده شود.
تاثیر از دست دادن بخشی از خواب (که اکثر ما معمولاً آن را تجربه میکنیم) توجه بسیار کمی را به خود جلب کرده. در صورتی که این مسئله بسیار مهم است.
توجه، یک توانایی شناختی است که به راحتی تحت تاثیر محرومیت از خواب قرار میگیرد. همانطور که روز میگذرد، نقص در توجه افزایش مییابد. و توانایی افراد برای تمرکز بر روی وظایف به طور چشمگیری کاهش مییابد.
البته این قضیه برای نوجوانانی که میزان زیادی انرژی ذخیره شده دارند، کمتر صادق است.
حافظه هم به شیوهای مشابه رفتار میکند، مانند سیستم پاداش مغز، که رفتارهای انگیزشی مانند ریسک پذیری و تکانشی را کنترل میکند.
از دست دادن خواب، تصمیم گیری منطقی را زمانی که با انتخاب گزینههای دشوار مواجه میشویم، مختل میکند.
نکته مهم دیگر در مورد غذاها است. ارتباطات کلیدی بین مغز و روده وجود دارد. مطالعات نشان میدهد که محرومیت از خواب با افزایش گرسنگی و گرایش به خوردن غذاهای با کالری بالا. و کربوهیدرات مانند غذاهای فست فود و شیرینی همراه است.
خواب کافی باعث افزایش هورمون کنترل کننده گرسنگی میشود، در حالی که باعث افزایش هورمون سرکوب کننده اشتها نیز خواهد شد.
در نهایت منجر به این میشود که فرد کیک شکلاتی را در یخچال خود صبورانه منتظر میگذارد.
یکی از مهمترین عواقب شناختی از دست دادن خواب تاثیرش بر رانندگی است. شاخص فرهنگ ایمنی ترافیک انجمن آمریکا نشان داد که 96% از رانندگان معتقداند که وقتی خیلی خسته و خوابآلود هستند. و چشمانشان را به زور باز نگه داشتهاند، نباید رانندگی کنند.
با این حال، 29% از کل رانندگان این کار را در 30 روز گذشته انجام داده اند!!!!
یکی دیگر از تحقیقات نشان داد که یک راننده خواب آلود در 13% از تصادفات منجر به بستری شدن در بیمارستان و 21% از تصادفات مرگبار نقش داشتهاند.
اغلب حوادث رانندگی بین 2 تا 6 صبح و 2 تا 4 بعدازظهر است که از زمان رانندگی مداوم آنها بیش از دو ساعت میگذرد.
رانندگان جوان بیشترین خطر آفرینی را دارند.
ما در مورد علائم نوروفیزیولوژیک اختلالات شناختی، هشیاری و خلق و خوی مرتبط با از دست دادن خواب، در حال مطالعه بیشتر هستیم.
محرومیت از خواب موجب تغییر در سلولهای مغزی میشود که ارتباطات بین سلولهای دیگر مغز را قطع میکند.
در هیپوکامپ، بخشی از مغز که نقش مهمی در افزایش هوش ایفا میکند. این تاثیر در سیناپس سلولهای مغزی، انتقال حافظه کوتاهمدت به حافظه بلندمدت را از بین میبرد.
جالب توجه است که، هیپوکامپ یکی از اولین سازههایی است که در بیماران مبتلا به بیماری آلزایمر و دمانس دچار مشکل میشود.
علاوه بر این، اختلال در خواب به نظر میرسد پیش از کاهش حافظه، در بسیاری از موارد فرد را دچار اختلال یادگیری میکند.
محققان درحال حاضر علائم اختلال خواب اولیه را در افرادی که دچار زوال عقل شدهاند، یافتهاند.
دانشمندان برای قرنها فکر میکردند خواب، مانند مرگ است؛ ولی اکنون دریافتهاند، خواب یک فرآیند فعال است که مغز و بدن را احیا و بازسازی میکند.
یکی از جذابترین تصاویر از پژوهشهای جدید این است که ماده سمی که در مغز به علت بیماری آلزایمر به وجود میآید. و مدت خواب در افراد مسن با هم رابطه معکوس دارند (خواب کمتر، پلاک سمی بیشتر).
به طور مشابه، در مغزهای خواب موش، مواد زائد متابولیکی مانند بتا آمیلوئید با سرعت بیشتری نسبت به زمان بیداری پاکسازی میشوند.
هر دو مطالعات از این مفهوم حمایت میکنند که عملکرد تداخل خواب ممکن است. ناشی از حذف نروتوکسینها باشد که در طول ساعات بیداری ایجاد میشود.
کمبود زیاد خواب شبیه به مست شدن است. فراتر از محرومیت از خواب، بیداری طولانی با اثرات بالقوه ویرانگر بر عملکرد جسم و مغز مرتبط است.
در یک آزمایش کلاسی، محققان نتیجه عملکرد کم توجهی و مهارت حرکتی را بعد از 17 ساعت بیدار بودن برابر با داشتن سطحی از الکل خون در حد مسمومیت صنعتی ابراز داشتهاند.
این تقریباً نقطهای است که بسیاری از ما پس از یک روز طولانی در محل کار و ادامه کار در منزل به آن میرسیم.
نیاز به خواب بر اساس سن متفاوت است و از نظر ژنتیکی هم تعیین میشود. برخی افراد به صورت ژنتیکی کمخواب و برخی دیگر پرخواب هستند.
توصیه بنیاد ملی خواب برای بزرگسالان 7 تا 9 ساعت، نوجوانان 8 تا 10 ساعت و کودکان 9 تا 11 ساعت در شبانه روز است.
میزان خواب را برای کودکان زیر سه سال، 14 ساعت در شبانه روز است.
اکثر ما به طور جدی محروم از خواب مناسب هستیم، بنابراین همین الان کمی چشمانتان را ببندید؛ مغز شما بابت انجام این کار از شما تشکر میکند.
منبع مقاله: سایت انجمن روانشناسی آمریکا- باشگاه مغز، نویسندگان: حامد اختیاری و تارا رضا پور.
دیدگاهتان را بنویسید