انواع دارو برای بیش فعالی
دارو برای بیش فعالی به رایجترین روش درمان کودکان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی تبدیل شده است و استفاده از آن برای بزرگسالان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی نیز رو به افزایش است.
برای مثال در یک تحقیق که توسط موسسه بینالمللی بهداشت روانی انجام شد و چهارده ماه طول کشید، به این نتیجه رسیدند که دارو، اثربخشتر از مدیریت رفتار است. با وجود این وقتی دارو با فنون مدیریت رفتار همراه شد، بیشترین تأثیر را داشت.
سرفصلهای این مقاله
انواع دارو برای بیش فعالی:
«روان محرکها» پرمصرفترین داروهایی هستند که افراد با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی، به طور قابل ملاحظهای از آنها استفاده میکنند.
در طول بیست الی سی سال گذشته، تحقیقات زیادی دربارهی اثربخش بودن روان محرکها در افراد دارای نارسایی توجه و بیش فعالی و دارو برای بیش فعالی انجام شده است. نتایج در ارتباط با مؤثر بودن آنها در بهبود کارکردهای اجرایی و بازداری مثبت بوده است.
حتی با وجود اینکه روان محرکها میتوانند برای بسیاری از افراد با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی کاملاً مؤثر باشند، ولی به نظر میرسد در بعضی از آنها دارو هیچ تأثیری ندارد. این تحقیق آنچنان جامع و کامل نیست، اما حدود 30% از بیماران به شکل مطلوبی به دارو برای بیش فعالی پاسخ نمیدهند.
«روان محرکها» کارکردهای عصب شناختی را فعال یا آنها را تحریک میکنند. «ریتالین» یا «متیل فنیدیت» متداولترین نوع روان محرکها است که برای اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی مورد استفاده قرار میگیرد.
اگر چه بر خلاف شواهد، به نظر میرسد روان محرکها میبایست برای افرادی که بیتوجهی یا بیش فعالی دارند، استفاده شود، اما آنچه در واقعیت اتفاق میافتد این است که ریتالین آن بخش از مغز را تحریک میکند که مسئول بازداری اثر ریتالین به آزادسازی انتقالدهندههای عصبی دوپامینی است و به این بخش کمک میکند. بنابراین کارکردهای اجرایی مغز را قادر میسازد تا عملکرد طبیعیتری داشته باشند.
در اکثر افراد حدود یک ساعت طول میکشد تا ریتالین اثر کند. اثر بهینه دارو در حدود دو ساعت پس از مصرف است و این اثر بعد از چهار ساعت از بین میرود.
هر چند تأثیر دارو برای بیش فعالی افراد، میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد اما پزشک، معلم، والدین و کودک باید با هم هماهنگ باشند تا میزان و زمان مصرف دارو به درستی انجام شود.
هشدارهایی دربارهی مصرف ریتالین
اگرچه «ریتالین» داروی بسیار مؤثری است، اما در استفاده از آن باید به موارد زیر توجه کرد:
«ریتالین» نباید بلافاصله یا پس از اولین نشانهی مشکل رفتاری به عنوان دارو برای بیش فعالی تجویز شود. بلکه باید پس از تحلیل دقیق رفتار و محیط پیرامون دانشآموز آن را تجویز کرد.
هر چند تحقیقات، اثربخش بودن «ریتالین» بر کارکردهای اجرایی و بازداری رفتاری را ثابت کردهاند، اما تأثیر آن بر نتایج تحصیلی آنقدرها هم شگرف نیست.
با اینکه مشکلات تحصیلی مهم مثل تکمیل تکالیف به طور قابل ملاحظهای بهبود یافتهاند، اما تأثیر آن بر آزمونهای پیشرفت تحصیلی بسیار اندک بوده است، بنابراین معلمان نباید تصور کنند که «ریتالین» تمامی مشکلات آموزشی که دانشآموزان با آن مواجه هستند را بر طرف میکند.
معلمان، والدین و پزشکان باید میزان مصرف دارو را به دقت کنترل کنند، زیرا نوع و میزان مصرف آن در مؤثر بودن و تاثیر دارو بر بیش فعالی مهم است.
میزان مصرف دارو در افراد مختلف به طور قابل توجهی متفاوت است. معلم و والدین نباید کودکان را به طرف این باور سوق دهند که دارو میتواند جایگزینی برای حس مسئولیتپذیری یا ابتکار آنها باشد.
معلمان و والدین نباید به ریتالین به عنوان داروی همهی دردها نگاه کنند، بلکه باید در کار بر روی کودک، مسئولیت و وظیفه خودشان را به طور کامل به انجام برسانند.
معلمان و والدین باید به خاطر داشته باشند که روان محرکها مواد کنترلکننده هستند. این امکان برای خواهر-برادران، گروه همسالان یا خود کودک وجود دارد که بخواهند آن را تجربه کنند.
«آدرل» روان محرکهای دیگری است که از شهرت خوبی به عنوان دارو برای بیش فعالی برخوردار است. محققان دریافتهاند که این دارو میتواند حداقل به اندازه ریتالین مؤثر باشد و اثرات آن طولانیتر است. یعنی بیمار مجبور نیست در زمانهای کوتاه آن را مصرف کند (فاراوان، پلیز کا، الورا، اسکالنیک و بیدرمن 2001، مینوز، شورتو فایندلینگ 1999، پلیزکا، برون، الورا و وین).
اخیراً علاوه بر روان محرکها داروهای غیر روان محرک نیز به بازار آمدهاند. «استراترا» دارویی که میتوان روزی یک بار آن را تجویز کرده، میزان «نوراپینفرین» را تحت تأثیر قرار میدهد.
هنوز خیلی زود است که «استراترا» را با روان محرکهایی مانند «ریتالین» که تأثیرگذاری زیادی داشته است، مقایسه کنیم.
اثرات جانبی
اثرات جانبی در محرکهای روانی تقریباً همیشه وجود دارد. با وجود این، اغلب اثرات جانبی، شدید نیستند و میتوانند بدون ایجاد مسئلهای حاد، حل شوند.
متداولترین اثرات جانبی این داروها (دارو برای بیش فعالی) کمخوابی و بیاشتهایی است، که آن هم معمولاً با دقت در زمان مصرف دارو، قابل کنترل است. یعنی نباید قبل از غذا یا هنگام خواب مصرف شود.
دل درد، سردرد و تحریکپذیری از دیگر اثرات جانبی است که کمتر دیده میشود. همچنین شواهد تائید نشده این نیز وجود دارد که موارد بسیار کمی ریتالین،
ممکن است آسیبپذیری افراد برای ابتلا به تیک را افزایش داده و در آنهایی که از ابتدا تیک داشتهاند، مثل بیمارانی که مبتلا به نشانگان توره هستند، اختلال تیک تشدید شود.
تبلیغات منفی در مورد ریتالین
بیشترین تبلیغات منفی در مورد ریتالین و دارو برای بیش فعالی از رسانههای عمومی پخش شده است.
به عنوان نمونه انتقادهای متعددی از مصرف ریتالین در نمایشهای تلویزیون پربیننده مانند اپرا ژنرالدو و 20/20 شده است.
بسیاری از منتقدان ادعا میکنند والدین و معلمان در برابر رفتارهای دانشآموزان بسیار کم تحمل شدهاند و برای اینکه کودکان را مطیعتر و سربهراهتر کنند، به داروها روی میآورند.
بسیاری نیز معتقدند که تجویز ریتالین برای کودکان کم سن تا حد زیادی به آنها یاد میدهد یا تشویقشان میکند تا در سنین جوانی به سمت مصرف مواد مخدر و غیرمجاز مانند ماریجوانا یا کوکائین کشیده شوند.
هر چند شروع مصرف مواد مخدر در بین جوانان دارای اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی بیشتر است اما شواهدی وجود ندارد که این امر ناشی از مصرف ریتالین و دارو برای بیش فعالی باشد.
در واقع برخی شواهد بیانگر این است که دقیقاً عکس این قضیه درست است، یعنی کسانی که ریتالین را به عنوان دارو برای بیش فعالی مصرف میکنند احتمالاً بعدها به داروهای دیگری معتاد نمیشوند.
منبع مقاله: اختلالهای یادگیری (مبانی، ویژگیها و تدریس مؤثر)، دانیل پی. هالاهان، جان لوید؛ ترجمه: حمید علیزاده، قربان همتی علمدارلو.
دیدگاهتان را بنویسید