اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چگونه ارزیابی میشود؟
همه كسانی كه اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی را دارند، مانند هم نیستند. یك شخص با تشخیص اختلال بیش فعالی و نقص توجه ممكن است هر یك از علایم این اختلال یا همه آنها را با هم داشته باشد. برای تشخیص و ارزیابی درست این اختلال، باید علائم آن را شناخت و بررسی کرد. در ادامه به بررسی و ارزیابی این اختلال پرداخته خواهد شد.
سرفصلهای این مقاله
- اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چگونه تشخیص داده میشود؟
- اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چگونه ارزیابی میشود؟
- اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چه عللی دارد؟
- ویژگیهای رفتاری اشخاص دارای اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چیست؟
- چه روشهای آموزشی برای دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی استفاده میشود؟
- دارو چه تأثیری بر رفتار افراد با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی دارد؟
- کتابهای انتشارات فرزام برای پرورش فرزندانی توانمند:
اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چگونه تشخیص داده میشود؟
شش مورد یا بیشتر از نشانههای زیر در مورد بیتوجهی که باید برای دست کم شش ماه و به شکلی غیر عادی و نامتناسب با سطح رشدی کودک وجود داشته باشد:
بیتوجهی
1) اغلب نمیتواند به جزئیات توجه کند و از روی بیدقتی در کارهای مدرسه، شغلی یا سایر فعالیتها اشتباه میکند.
2) در انجام تکالیف و بازیها اغلب نمیتواند توجهش را حفظ کند.
3) اغلب به نظر میرسد که وقتی به طور مستقیم مورد خطاب قرار میگیرد، نمیشنود.
4) اکثر وقتها از دستورالعملها پیروی نمیکند و از عهده اتمام تکالیف مدرسه، وظایف شغلی یا سایر فعالیتها بر نمیآید.
5) اغلب در سازماندهی تکلیفها و فعالیتهایش با مشکل مواجه است.
6) اغلب از درگیرشدن در تکلیفهایی که مستلزم تلاش ذهنی پایدار است (مانند تکلیف مدرسه یا خانه) خودداری کرده یا بیزاری و بیمیلی نشان میدهد.
7) اغلب وسایل لازم برای انجام تکلیفها و فعالیتها را گم میکند (مانند اسباببازیها، تکالیف مدرسه، مداد، کتاب و سایر وسایل).
8) اغلب به راحتی به وسیله محرکهای نامربوط دچار حواس پرتی میشود.
9) در فعالیتهای روزانه اغلب فراموش کار است.
بیش فعالی
1) دستها و پاهایش اغلب بیقرار است و در حالت نشسته وول میخورد.
2) در کلاس یا دیگر موقعیتهایی که انتظار میرود توجه داشته باشد و یک جا بنشیند، اغلب صندلی خود را ترک میکند.
3) اغلب در موقعیتهای نابجا این طرف و آن طرف میرود یا بالا و پایین میپرد.
4) اغلب در بازی کردن یا مشارکت در فعالیتهای اوقات فراغت به شکل آرام مشکل دارد.
5) اغلب در حال جنب و جوش است یا به گونهای عمل میکند که انگار با موتور رانده میشود.
6) اغلب زیاد حرف میزند.
تکانشگری
1) اغلب قبل از تمام شدن سوال جواب میدهد.
2) رعایت نوبت برایش کار دشواری است.
3) اغلب مزاحم دیگران میشود (برای مثال وسط حرف یا بازی دیگران میپرد).
اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چگونه ارزیابی میشود؟
به توصیه متخصصان، تشخیص اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی باید شامل معاینه پزشکی، مصاحبه بالینی، تاریخچه بیماری و اجرای مقیاسهای درجهبندی ویژه والدین و معلمان باشد.
استفاده از فناوری نیز برای ارزیابی اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال نسخههای رایانهای آزمونهای عملکرد پویا هم اکنون موجود هستند.
تا اوایل دهه ۱۹۹۰ کودکان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی در صورتی که ناتوانیهای یادگیری نیز داشتند میتوانستند تحت پوشش خدمات آموزش ویژه قرار گیرند. اما اکنون آنها میتوانند تحت عنوان دیگر آسیبهای سلامتی از خدمات بهرهمند شوند.
اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چه عللی دارد؟
عوامل عصب شناختی احتمالاً در موارد زیادی از اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی نقش دارند و تحقیقات نیز نشان میدهند که عمده ترین شبکههای بدکارکردی در قطعات پیشانی و پیش پیشانی عقدههای پایه و مخچه قرار دارد.
انتقالدهندههای عصبی عمدتاً دوپامین و نوراپینفرین را تحت تأثیر قرار میدهند.
شواهد محکمی وجود دارند که نشان میدهند عوامل ارثی در بسیاری از موارد اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی نقش دارند. علیرغم برخی گزارشها در رسانههای عمومی حساسیتهای غذایی، قندها و تربیت نامناسب علل اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی نیستند.
ویژگیهای رفتاری اشخاص دارای اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی چیست؟
اکثر متخصصان معتقدند «مشکل در بازداری رفتار» عمدهترین ویژگی افراد با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی است. بازداری رفتاری عبارتاند از توانایی تأخیر در پاسخ و قطع پاسخ جاری در مواقع ضروری و حفاظت از پاسخ جاری در برابر عوامل مزاحم.
بر اساس مدل بارکلی درباره اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی، بازداری رفتار منجر به مشکلات آگاهی و مدیریت زمان میگردد.
اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی نتیجه مشکل در کارکردهای اجرایی (مانند حافظه کاری که بازنگری و آیندهنگری را تحت تأثیر قرار میدهد)، گفتار درونی و خودگردانی هیجان است.
چه روشهای آموزشی برای دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی استفاده میشود؟
کاهش محرکهایی که اولین بار به وسیله کروکشانک پیشنهاد شد، گاهی اوقات برای دانش آموزان حواس پرت مورد استفاده قرار میگیرد. کاهش محرک عبارت است از کاهش محرکهای مزاحم و افزایش محرکهای مربوط.
محیط یادگیری کاملاً ساختارمند و سازمانیافته برای دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی بسیار مفید است.
ارزیابی رفتاری کارکردی بر تعیین پیامدها (هدفها)، پیشایندها (چیزی که موجب رفتار میشود) و محیط رویدادهایی (عوامل بافتی) که رفتار نامطلوب را حفظ میکنند، تمرکز میکند. استفاده از این روش شدیداً برای دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی توصیه میشود.
خود مدیریتی مبتنی بر وابستگی (دانشآموزان حساب رفتار خودشان را نگه داشته و سپس پیامدهای مبتنی بر آن رفتار را دریافت میکنند) میتواند در ترکیب با ارزیابی رفتاری کارکردی مورد استفاده قرار گیرد.
خود نظارتی (که خود ارزشیابی و خود امتیازدهی دانش آموز را شامل میشود) میتواند به دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی کمک کند که بهتر توجه کنند و تکالیف تحصیلی را بهتر انجام دهند. دانشآموزان با این کار بر توجهشان بر روی تکالیف یا پیامدهای تحصیلی نظارت میکنند.
دارو چه تأثیری بر رفتار افراد با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی دارد؟
محققان دریافتهاند که داروی محرک ریتالین که بخشهایی از مغز که مسئول بازداری رفتار هستند را فعال میکند، در افزایش توجه و کاهش بیش فعالی و تکانشگری فوقالعاده مؤثر است.
زمانی که محرکهای روانی همراه با فنون مدیریت رفتار به صورت ترکیبی به کار میروند، بهترین نتیجه را برای دانش آموزان با اختلال نارسایی توجه و بیش فعالی به دنبال دارند.
دارو درمانی نباید با مشاهده اولین نشانه مشکل رفتاری شروع شود و معلمان و والدین نباید تصور کنند که همه مشکلات دانش آموز با دارو حل خواهد شد. میزان مصرف دارو باید به دقت کنترل شود.
نباید کودکان را به سوی این باور سوق داد که دارو میتواند جایگزینی برای مسئولیتپذیری و ابتکار عمل آنها باشد. به خاطر داشته باشید که روان محرکها مواد کنترل کننده هستند که امکان استفاده اشتباه از آنها نیز وجود دارد.
منبع مقاله: اختلالهای یادگیری (مبانی، ویژگیها و تدریس موثر)، دانیل پی. هالاهان، جان لوید؛ ترجمه: حمید علیزاده، قربان همتی علمدارلو.
دیدگاهتان را بنویسید