به کودکان فوق فعال، برچسب بیش فعالی نزنید!
پدر و مادرها و اولیای مهد کودک معمولاً اصطلاح «کودکان فوق فعال» را برای توصیف بچههایی به کار میبرند که بسیار پرجنب و جوش و ناآراماند.
این اصطلاح به تسامح برای توصیف شماری از رفتارها، از ناآرامی و بیتوجهی و تحریک پذیری و فزونکاری گرفته تا بیانگیزشی و بیقراری و حواسپرتی و خرابکاری به کار میرود.
دو اصطلاح کودکان فزونکار و کودکان فوق فعال در بسیاری از موارد با هم خلط میشوند، از این رو بهتر است بین این دو اصطلاح متفاوت تمایز بگذاریم.
سرفصلهای این مقاله
ویژگیهای کودکان فوق فعال:
آثار فراوانی دربارهی این موضوع و مشکلات مربوط به کوشش برای مقولههای مجزای رفتار نوشته شده است.
تشخیص درست برای تعیین بهترین راه درمان در وضعیتهای مختلف، اهمیت دارد.
تایلور در این رابطه، تعاریف زیر را عرضه کرده است:
- فزونکاری به فعالیتهای جسمی مفرط اشاره دارد. کودکان فوق فعال بیش از بچههای معمولی تکان میخورند، ممکن است حرکاتی حاکی از بیقراری نشان دهند یا برایشان دشوار باشد که مدت زیادی آرام بنشینند.
این گونه بچهها، با وجود پرجنب و جوش بودن، اغلب وقتی که توجه میکنند، تمرکز خوبی دارند. در مجموع این گونه بچهها سرزنده و پر نیرو هستند، اما گاه فعالیت زیاد زادهی هیجان و اضطراب است، چون وقتی که به این گونه بچهها گفته میشود در یک جا آرام بگیرند، گوش نمیکنند.
از این رو گاه آنها را بچههای نافرمان توصیف کردهاند. این رفتار غالباً از لحاظ خود بچه مشکل به شمار نمیآید، اما باعث عصبانیت و خستگی شدید بزرگترها میشود.
-
وقتی میگویند کودکی فوق فعال است یا دچار اختلال کم توجهی است، منظور کودکی است که فعالیت جسمی او، به دلیل محدودیت فراخنای توجهش، بالاست و پریشان و آشفته است.
رفتار کودکان فوق فعال آمیزهای از ناآرامی و بیتوجهی است که با سن تقویمی آنها جور در نمیآید. کنشهای آنها بیانگیزه است، در نتیجه ممکن است به نظر نترس و بیکله بیایند.
بچهها احساس خطر آشکار ندارند، زیرا در برابر هر وضعیتی بدون تأمل یا پیش بینی پیامدها واکنش نشان میدهند، در نتیجه ممکن است کارهای آنها ناشیانه بنماید و حادثههای زیادی برایشان رخ دهد و نیز ممکن است هم در خانه و هم در مهد کودک اخلالگر باشند و سر و کله زدن با آنها دشوار باشد.
ممکن است تمایز گذاری میان بچههای فوق فعال و بچههای دچار اختلال رفتاری کار سختی باشد، به ویژه آنکه رفتار فوق فعالانه گاه تابع وضعیتهای خاص است.
- پرجنبشی به حالت روانی بچههای فوق فعالی اشاره دارد که رفتار سر به هوایی از خود نشان میدهند. این بدان معنی است که رفتار کودک مربوط به جنبهای از واکنشهای او در برابر موقعیتها نمیشود، بلکه شدید و فراگیر است.
رفتار در هر وضعیتی بدون توجه به اینکه چه کسی حضور دارد روی میدهد. این رفتار باعث میشود که کودک هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ تحصیلی عقب افتاده باشد.
این گونه بچهها غالباً از لحاظ رشد فکری نیز تأخیر نشان میدهند و این تأخیر با دست و پا چلفتی بودن و تأخیر در حرف زدن همراه است.
تشخیص میزان فوق فعال بودن کودکان:
پژوهش درباره کودکان فوق فعال با مشکلاتی رو به رو بوده است زیرا تعریفهای مختلفی از رفتار موضوع بررسی شده است. از لحاظ تشخیص میزان فوق فعال بودن کودکان میان آمریکاییها و بریتانیاییها اختلاف فراوانی وجود دارد.
در بریتانیا و اروپا تشخیص نشانگان پر جنبشی کودکان در مورد بچههایی است که در همه موقعیتها فوق فعالاند و بدین ترتیب یک درصد جمعیت را شامل میشوند. در آمریکا این تشخیص بچههایی را دربرمیگیرد که در اروپا آنها را دارای «اختلال رفتاری» به شمار میآورند.
این نابسامانی اصطلاحات به خارج از محافل حرفهای و به میان مردم نیز سرایت کرده است. معمولاً کودکان فوق فعال را بچههایی میدانند که شیطاناند و عمداً نافرمانی میکنند و ممکن است دارای اختلال رفتاری به شمار آیند. اما لجبازی غالباً نتیجه مشکلات کودک از لحاظ توجه و ناتوانی او در تعدیل سطح فعالیت خود است.
کودکان فوق فعال و سایر مشکلات رفتاری:
گر چه فوق فعال بودن یکی از عواملی است که خطر پیدایی اختلال رفتاری بعدی را ممکن میکند، ولی همیشه با وضعیت نامساعد خانوادگی و مسائل اجتماعی که ویژگی مشکلات رفتاری کودکان است، پیوند ندارد.
رفتار پرخاشگرانه و همراه با لجبازی کودکان با خانواده و محیط اجتماعی کودک ارتباط نزدیک دارد، اما میان فوق فعال بودن کودکان و خانواده و محیط اجتماعی چنین رابطه نزدیکی برقرار نیست.
رفتار فوق فعالانهای که در سالهای نخست رشد کودک آغاز میشود، به شدت با رفتار ضد اجتماعی آینده او ارتباط دارد. واکنشهای پدر و مادر و معلمان در برابر کودک ممکن است به اختلال رفتاری او کمک کند.
کودکی که همواره فعال است و در دسته کودکان فوق فعال قرار میگیرد، نمیتواند تمرکز کند و آشوبگر و آشفته است، احتمال دارد که نیروی پدر و مادرش را تحلیل ببرد. این بچهها بازخورد منفی فراوان دریافت میکنند و چپ و راست با خشم و عصبانیت بزرگسالان روبه رو میشوند.
شیوه کنش متقابل کودک و پدر و مادرش ممکن است آزاردهنده شود. به گونهای که همه ارتباطات آنها بر اساس پاییدن یا منفی باشد. فوق فعالی فقط یکی از مسیرهای فراوانی است که به رفتار ضد اجتماعی میانجامد.
دیدگاهتان را بنویسید