مراقب منحرف شدن ذهنتان باشید
زمان مطالعه: 4 دقیقه
سرفصلهای این مقاله
روشهای منحرف کردن ذهن:
شما همه روزه استدلالهای بسیاری در روزنامهها، مجلهها، آگهیها، سخنرانیها و گفتوگوهای مردم میخوانید و میشنوید. برخی از آنها با وجود اینکه منطقی به نظر میآیند. اما با استفاده از سفسطههایی صورت میگیرند که آنها را نامعتبر میکنند.
گروهی از این سفسطهها ممکن است برحسب تصادف وارد استدلال شده باشند. اما برخی دیگر ممکن است کاملاً عمدی و آگاهانه به کار رفته باشند.
هدف اصلی افرادی که اینگونه سفسطهها را به صورت عمدی به کار میبرند این است که اندیشهی شما را از موضوع اصلی منحرف کنند.
سه روش متداولی که اغلب برای منحرف کردن توجه و ذهن از آن استفاده میشود، عبارتاند از: شاهماهی قرمز، نقد گوینده و پهلوان پنبه.
شاهماهی قرمز
اصطلاح شاهماهی قرمز اشاره به روشی برای رد گم کردن دارد. این اصطلاح از آنجا آمده است که در گذشته شکارچیان برای اینکه سگهای شکاری نتوانند بوهای ضعیف را دنبال کنند، و این ماهی بودار، شاهماهی قرمز بود.
در سفسطهی شاهماهی قرمز نیز همین روش را به کار میبرند. یعنی، موضوع بیربط را وارد استدلال میکنند تا توجه و نظر همگان را از موضوع اصلی منحرف کنند. گاهی نیز ممکن است فردی چون از اصل موضوع بیخبر است، فقط برای دفاع از خود، موضوع مورد بحث را با طرح موضوعی که در آن زمینه اطلاعاتی بیشتر دارد، تغییر دهد.
نقد گوینده
دیگر سفسطهی رایج، سفسطهی نقد گوینده است. در این سفسطه به جای اینکه از نحوهی استدلال کردن گوینده ایراد بگیرند، شخصیت او را زیر پرسش میبرند. به بیان دیگر، سفسطهگر میکوشد به جای اینکه دربارهی موضوع مورد نظر صحبت کند، موضوع را رها میکند و موضوع نامربوطی را به مخاطب خود نسبت میدهد. در واقع، سفسطهگر با این کار میخواهد موضوع اصلی فراموش شود و به جای آن شخصیت مخاطب مورد نقد قرار گیرد.
در اینگونه موقعیتها، اگر انتقادی نیندیشید بیگمان گرفتار سفسطه میشوید. به ویژه اگر با موضوعی که به گوینده نسبت میدهند موافق هم باشید.
سفسطه نقد گوینده به سه صورت متفاوت استفاده میشود:
- تهمت زدن
- متناسب با موقعیت: در این روش سفسطهگر از موضوعی متناسب با موقعیت، که به موضوع اصلی مربوط نیست، استفاده میکند و بحث اصلی را به موضوع مورد نظرش میکشاند.
- خودت هم همینگونهای: سفسطهی (خودت هم همینگونهای) اشاره به این موضوع دارد که گوینده مرتکب همان اشتباه و لغزشی شده است که از آن انتقاد میکند.
پهلوان پنبه
پهلوان پنبه، یا مترسک پوشالی نیز یکی از رایجترین سفسطههایی است که بیشتر افراد هنگام استدلال کردن از آن استفاده میکنند. به نظر شما جنگیدن با پهلوانی نیرومند آسانتر است، یا با مترسکی پوشالی؟ اگر شانس انتخاب داشته باشیم، بیگمان پهلوان پنبه را برمیگزینیم، چون شکست دادن پهلوان پنبه آسانتر است.
اینک تصور کنید با فردی روبهرو شدهاید که با قاطعیت و جدیت سخن میگوید و شما میخواهید بر او غلبه کنید. در چنین موقعیتی اگر شما جایگاه خودتان را تضعیف کنید. و مانند یک پهلوان پنبه به نظر آیید، آنگاه میتوانید به سادگی بر او غلبه نمایید.
تصور کنید، زن و شوهری دربارهی پول خرج کردن با هم صحبت میکنند. زن از اینکه شوهرش وسایلی گران قیمت خریده دلگیر است و به او میگوید: (تو باید مواظب پول خرج کردنت باشی.) شوهر جواب میدهد: (چرا من باید به حرفهای تو گوش بدهم؟ یعنی تو میگویی من یک سکه هم خرج نکنم؟)
شوهر به جای اینکه موضوع اصلی، یعنی پول خرج کردن را در نظر بگیرد و پاسخ همسرش را بدهد، اغراق میکند و نظر او را از موضوع اصلی منحرف میکند.
در نظر داشته باشید، سفسطه پهلوان پنبه به موضوعی که واقعی نیست حمله میکند. نتیجهای که این سفسطه به دنبال دارد، نادیده گرفتن موضوع اصلی است. در این نمونه شوهر از موضوع اصلی، یعنی دقت کردن هنگام خرید را نادیده گرفته است. و سعی میکند با پنبهای جلوه دادن خودش، موضوع را منحرف کند.
دیدگاهتان را بنویسید