بیش اعتمادی: چرا مرتب دانش و تواناییهایت را دست بالا میگیری؟
زمان مطالعه: 5 دقیقه
برشی از کتاب هنر شفاف اندیشیدن:
موزیسین مورد علاقه من یوهان سباستین باخ را میتوان هر چیزی نام نهاد به جز کسی که تنها یک تجربه ناموفق در کارنامهاش داشته باشد. او کار های بسیاری خلق کرد.
در پایان این بخش اشاره خواهم کرد که چند کار ساخته است. اما فعلاً یک سوال کوچک دارم: فکر میکنید باخ چند قطعه موسیقی ساخت؟
یک بازه انتخاب کنید مثلاً بین ۱۰۰ تا ۵۰۰. هدف این است که پیشبینی ۹۸% درست باشد و تنها دو درصد انحراف داشته باشد. چقدر باید به دانستههای خود اعتماد داشته باشیم؟
هاوارد رایفا و مارک آلپرت که روانشناساند برای پاسخ به این سوال با صدها نفر مصاحبه کردهاند. آنها از شرکتکنندگان خواستند مقدار کل تولید تخممرغ آمریکا را تخمین بزنند یا تعداد جراحان و پزشکان که شماره آنها در لیست شماره تلفنهای ادارهی تلفن بوستون وجود دارد یا تعداد ماشینهای خارجی وارد شده به آمریکا یا حتی درآمد ناشی از عوارض کانال پاناما به میلیون دلار.
شرکتکنندگان میتوانستند هر بازهای را که میخواستند انتخاب کنند اما نباید اشتباه میکردند. نتایج شگفتآور بودند. در بررسی مشاهده شد به جای 2%، 40% خطا وجود داشت.
سرفصلهای این مقاله
- محققان به این پدیده شگفتانگیز «بیش اعتمادی» میگویند.
- به ندرت پیش میآید یک پروژه در زمان کوتاهتر و با هزینه کمتر از مقدار پیشبینی شده تکمیل شود.
- کتابهای انتشارات فرزام برای پرورش فرزندانی توانمند:
- فرزند بادقت من: راهنمای والدین و مربیان (نسخه چاپی)
- بازی پدیدهای شگفت انگیز (نسخه چاپی)
- راهکارهای ایجاد تفکر منطقی در کودک (نسخه pdf)
- باهوش خوشرو (نسخه pdf)
- باهوش خوشاخلاق (نسخه چاپی)
محققان به این پدیده شگفتانگیز «بیش اعتمادی» میگویند.
بیش اعتمادی در پیشبینیها هم اتفاق میافتد. پیشبینی وضع بازار بورس در سال آینده و درآمد یک شرکت در سه سال آینده.
ما دائماً دانش و تواناییهای خود را دست بالا میگیریم، آن هم به مقدار زیاد. اثر بیش اعتمادی، ارتباطی با نتیجه نهایی تخمین ندارد، بلکه در آن اختلاف بین آنچه شخص میداند و آنچه فکر میکند میداند، مهم است.
جالب است بدانید متخصصان بیش از همه مردم در معرض بیش اعتمادی هستند. اگر از یک استاد اقتصاد بخواهید قیمت نفت را در ۵ سال آینده پیشبینی کند، به اندازه جواب یک نگهبان باغوحش از واقعیت فاصله خواهد داشت. با وجود این، اسناد پیشبینی خود را با قطعیت ارائه خواهد کرد.
بیش اعتمادی محدود به اقتصاد نمیشود. تحقیقات نشان داده 84% فرانسویها گمان میکنند در عشق ورزیدن، بالاترین از حد متوسط هستند. بدون اثر بیش اعتمادی، این مقدار باید 50% باشد چرا که هر چه باشد میانه آماری 50% است. نیمی از افراد از آن بالاتر و نیمی پایینتر از آن.
در یک تحقیق دیگر ۹۳% تمام دانشآموزان آمریکایی تصور میکردند در رانندگی بالاتر از حد متوسط و ۶۸% از اعضای هیئت علمی دانشگاه نبراسکا معتقد بودند جز ۲۵% برتر مدرسان مؤسسان شرکتها و افراد در شرف ازدواج نیز خود را متفاوت میبیند. آنها فکر میکنند میتوانند بر غیرممکنها پیروز شوند. در واقع اگر اثر بیشتر اعتمادی در کار نبود، فعالیتهای سرمایهگذاری بسیار کمتر بودند.
مثلاً هر رستورانداری امیدوار است رستوران او می شلین استار (یک مجموعه رستوران زنجیرهای در آمریکا) بعدی باشد. البته آمارها نشان میدهند بیشتر آنها بعد از ۳ سال رستوران خود را تعطیل خواهند کرد. سود سرمایهگذاری در رستورانها اندکی کمتر از صفر است.
به ندرت پیش میآید یک پروژه در زمان کوتاهتر و با هزینه کمتر از مقدار پیشبینی شده تکمیل شود.
برخی افزایشها در زمان و هزینه، بسیار چشمگیر هستند مثل ایرباس، خانه اپرای سیدنی و تونل بزرگ بوستون. هرچه قدر بخواهید میتوانید به این لیست اضافه کنید.
چرا؟ اینجا دو چیز دست به دست هم دادهاند: اول همان بیش اعتمادی که به آن اشاره شد. دوم کسانی که مستقیماً درگیر پروژهاند تمایل دارند هزینهها را کمتر از آنچه هست در نظر بگیرند.
مشاوران، پیمانکاران و تهیهکنندگان مشمول این قضیه میشوند. سازندهها با ارقام خوشبینانه ترغیب میشوند و سیاستمداران هم در خلال فعالیتهای خود را جمع میکنند.
علت رواج بیش از اندازه بیش اعتمادی و پیچیدگی تأثیر آن، تحریک نشدن به واسطه انگیزههاست. پیش اعتمادی غریزی و خالص است و اثر معکوسی مانند کم اعتمادی نیز وجود ندارد که تعدیلش کند.
شاید برای برخی خوانندگان عجیب نباشد که بیش اعتمادی در مردان شدیدتر است و زنان کمتر از مردان دانش و تواناییهای خود را دست بالا میگیرند.
مشکل اینجاست که تنها افراد خوشبین در معرض بیش اعتمادی قرار نمیگیرد. حتی افراد بدبین نیز خود را در سطح بالا میگیرند، البته به میزان کمتر.
در نتیجه آگاه باش که تو معمولاً دانش خود را در سطح بالا میگیری. به پیشبینیها بدبین باش به خصوص آنهایی که از جانب افراد به اصطلاح متخصص ابراز میشوند. با تعیین برنامههایی از سناریو بدبینانه را در نظر بگیر. اینگونه برای قضاوت واقعبینانهتر از شرایط، امکان بهتری داری.
برمیگردم به سوالی که در ابتدا مطرح کردم: یوهان سباستین باخ ۱۱۲۷ قطعه از خود بر جای گذاشته که البته میتواند بسیار بیشتر هم باشد و به مرور برخی از آن قطعهها از بین رفته باشد.
دیدگاهتان را بنویسید