بازیهایی برای افزایش مهارت کودکان و نوجوانان
زمان مطالعه: 8 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه صوتی از رادیو ایران.
امروز در رابطه با اهمیت بازی و مهارت آموزی از طریق بازی با خانم دکتر زهرا امیرآتشانی میخواهیم صحبت بکنیم.
پرسش مجری: آیا کودکان میتوانند از طریق بازی کردن مهارتهایی که در زندگی لازم هست را کسب کنند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله قطعاً ما هم در حوزه ایجاد مهارت و هم در حوزه بهبود مهارتهایی که کودکان دارند، میتوانیم بازیهایی را برای آنها تعریف کنیم.
بازی کلاً مقوله ارزشمندی برای کودکان و نوجوانان هست و من به والدین توصیه میکنم که حتماً حتماً برای آن وقت بگذارند.
از نظر علمی هر مادر باید در طول شبانه روز یک ساعت و هر پدر نیم ساعت به طور اختصاصی با فرزند بازی بکنند.
حال ممکن است در سنین نوجوانی این بازیها به صورتی کلامی، گفتگو و مباحثه صورت بگیرد و در سنین کودکی به صورت بازیهای عملکردی انجام بشود.
مهارتهای مختلفی را میتوان به صورت بازی به بچهها آموزش داد.
سرفصلهای این مقاله
- دستهبندیهای گوناگونی برای بازیها وجود دارد:
- یکی از مهمترین نکتهها این است که این ویترین باید جمع بشود.
- بریم سراغ بازیهایی که میتواند برای بچهها عالی باشد:
- نکته جالب این است که ما در تمام بازیها، مهارتهای رفتاری را نیز میتوانیم افزایش دهیم.
- برای همین توصیه میکنیم حتماً به دنبال بازی باشند.
- برای افزایش هوش کلامی میتوانیم:
- خیلی از اسباب بازیهایی که از کشورهای دیگر وارد میشوند، رنگهای آن استاندارد نیست.
- در رابطه با بازیهای گروهی کاردستیهای بازیافتی را در خانه داشته باشیم.
- کتاب زیر به شما کمک خواهد کرد تا با بازیهای مناسب سن کودک خود آشنا شوید:
- بازی پدیدهای شگفت انگیز(نسخه چاپی)
- بازی پدیدهای شگفت انگیز(نسخه pdf)
- کتابهای انتشارات فرزام برای پرورش فرزندانی توانمند:
- مجموعه پرورش ذهن کودک(هفت جلدی)[نسخه چاپی]
- راهکارهای افزایش حافظه فعال(نسخه pdf)
- باهوش خوش اخلاق (نسخه pdf)
- باهوش خوش رو(نسخه چاپی)
دستهبندیهای گوناگونی برای بازیها وجود دارد:
یک دسته شامل مهارتهایی میشود که کمک به تقویت مهارت عضلانی و حرکتی که اینها زیر مجموعه مهارت دقت و تمرکز هستند.
دسته بعدی مهارتهای ذهنی را پرورش میدهد مانند مهارتهای حل مسئله
و در نهایت مهارتهایی که به خلاقیت فرد منجر میشود.
بحث ما این است که بیشتر از بازیهایی استفاده بکنیم که نیازمند به ابزار نیستند. معمولاً ما در اتاق فرزندانمان ویترینی را قرار میدهیم که پر از اسباب بازی است.
پدر و مادرهایی هستند که گله منداند از اینکه فرزندشان اصلاً با این وسایل بازی نمیکند.
یکی از مهمترین نکتهها این است که این ویترین باید جمع بشود.
حتی اگر فرزند شما وسایل زیادی دارد بهتر است که آنها را در کمدی که درب آن شیشهای نباشد و داخلش مشخص نباشد. قرار بگیرد و در یک بازه زمانی مثل یک تا دوماهه (البته بستگی به سن کودک دارد) باید تعدادی از وسایل را بیاوریم تا با او بازی کند و بعد جایگزین کنیم.
پرسش مجری: یعنی نگاه کودک از دیدن اسباب بازی اشباع میشود؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله کاملاً درست میفرمایید. دیدن اسباب بازی باعث میشود جذابیت آن از بین برود.
پرسش مجری: متاسفانه تعدادی از والدین وسایل اسباب بازی را جلوی چشم کودک میگذارند اما اجازه بازی با آن را به کودک نمیدهند!
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله متاسفانه ما اسباببازیهایی در بازار داریم که چند میلیون قیمت آن هست. مادر و پدر ممکن است برای چشم و هم چشمی آنها را تهیه کنند و داخل ویترین بگذارند و به کودک اجازه بازی با آن را ندهند!
این کار واقعاً ظلم است به کودکان. نه تنها در بحث مهارت آموزی استفادهای از آن نکردهاند بلکه در پرورش هوش اقتصادی در کودکان تاثیری ندارد.
در رابطه با خرید آن تصمیم با والدین است اما اگر میزان هزینهای که برای یک کودک شش ساله یا ده ساله انجام میدهید متناسب با شرایط سن نباشد. در سنین بالاتر این توقع در کودک ایجاد شده و باید بیشتر از هزینههای لازم برای آن سن برای او هزینه کنید و این ممکن است باعث تنش بشود.
بریم سراغ بازیهایی که میتواند برای بچهها عالی باشد:
بازیهای سنتی مثل گردو شکستن که این بازی در تستهای ازروتسکی وجود دارد. به این صورت که ما راه میرویم و پاشنه و پنجه به هم وصل میشود. حرکت بر روی یک خط صاف است.
شکلهای مختلف آن میشود: دستها در کنار بدن باشد یا دست به سینه باشند یا بالش روی سر باشد یا لیوانی پرآب که این عوامل به تعادل و افزایش دقت و تمرکز کمک میکند.
راه رفتنهای تقلیدی مثل چهارپایان راه برویم یا مثل جوجه یا مدلهای مختلف دیگر.
بازی جا پا که مثلاً مشخص میکنیم روی فرش فقط پایش را روی گلهای قرمز بگذارد. حرکت کردنهای به این صورت و یا دو عدد جعبه کفش بگذاریم و بگوییم در این مسیر فقط پایت را داخل جعبه کفشها بگذار. و برگردد جعبه کفش خالی را جلوی پایش بگذارد.
این بازیها حرکات درشت و ظریف بدن را افزایش میدهد.
پرتاب کردن و گرفتن در ژستهای مختلف: مهارت پرتاب کردن یک توپ از 15 ماهگی در بچه شکل میگیرد و گرفتن آن از 18 ماهگی. اینها مهارتهایی است که بچهها باید داشته باشند اما هر چه بزرگتر میشوند، میشود مهارتها متفاوت بشود.
نکته جالب این است که ما در تمام بازیها، مهارتهای رفتاری را نیز میتوانیم افزایش دهیم.
رفتاری که انجام میدهیم به این صورت باشد که مثلاً توپ را میخواهد بیاندازد هوا و بگیرد. به جای اینکه بگوییم توپ را بگیر، بگوییم توپ را بیانداز هوا و مسیر برگشت آن را نگاه کن تا بیافتد پایین.
بعد از دو روز به او بگویم حالا بازی به این صورت است که باید توپ را بیاندازی بالا و وسط راه آن را بگیری.
در این زمان اگر توپ به زمین بیافتد برای بچه یادآور بازی گذشته است نه شکست. به این ترتیب میتوانیم به بچهها آموزش بدهیم تا راحتتر با مشکلات کنار بیایند.
پرسش مجری: نکته جالب این بازیها این است که پدر یا مادر باید همراه با بچه بازی بکند. خیلی از والدین اسباب بازی برای بچه میخرند تا خودش سرگرم باشد یا اینکه سی دیهایی برای بچه میگذارند. و یا بازیهای کامپیوتری و این باعث میشود بچه کم تحرک و تنبل بار بیاید.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: این بیشتر به سبک زندگی امروزه مربوط میشود. در گذشته خانهها حیاط داشتند و بزرگ بودند و رفت و آمد و حرکت بیشتر بود.
بچهها به دنبال خرید بودند اما الان وقتی خرید تلفنی و اینترنتی شده است و خانهها کوچیکتر شده، حرکت کمتر و تحرک کمتر است. و نکته اساسی این است که والدین کم حوصلهتر شدهاند و این کم حوصلهای تاثیر منفی در ارتباط عاطفی بین والدین و کودکان دارد.
ما اگر بتوانیم والدینی داشته باشیم که از بازی با کودک لذت ببرند و وقت بگذارند حال خودشان بهتر میشود.
برای همین توصیه میکنیم حتماً به دنبال بازی باشند.
بازی سنتی دیگر لیلی کردن است. میتوان به این صورت بازی کرد که از بچه بخواهیم اول با پای غالب لی لی را انجام بدهد و بعد با پای غیر غالب. اگر این بازی را زیاد انجام بدهیم به افزایش دقت و تمرکز بچه کمک میکند.
پرسش مجری: کودکی که هوش کلامی خوبی دارد و از سطح همسالان خودش یک گام بالاتر هست. این اکتسابی است و یا به ژن بچه بستگی دارد؟ راهکار پرورش هوش کلامی چیست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: اگر دوستانی برای بچه میخوانیم به او بگوییم که آن داستان را دوباره فردا شب برای ما تعریف کند.
اگر دقیقاً همان قصه را بخواهد تعریف کند هم هوش کلامی او بالا میرود و هم حافظه فعال شنیداری که یکی از آیتمهای دقت و تمرکز است.
اما اگر ما بخواهیم داستان را به گونه دیگری تعریف کند و تغییری در داستان ایجاد بکند و برای ما تعریف کند در اینجا هم هوش کلامی هم خلاقیت افزایش پیدا میکند.
برای افزایش هوش کلامی میتوانیم:
از ضربالمثلها در گفتار استفاده بکنیم.
داستان خواندن
داستان گفتن
شعر یاد گرفتن
بحث شعر گفتن در آگاهی واجی وجود دارد که از بچه میخواهیم کلمات هم قافیه بیان کند؛ این مورد هم به هوش کلامی و هم به افزایش مهارت شنیداری کمک میکند.
در ادامه بحث اگر دوستان به دنبال بازیها هستند کتاب دایره المعارف بازیها که انتشارات ندای سینا چاپ کرده است که کتاب بسیار ارزشمندی است، مناسب است.
تحقیقات اخیر نشان داده است که اگر سالمندان با کودکان دو هفته بازی بکنند. بسیار در شرایط جسمی آنها بهبود ایجاد میشود و فشار خون را پایین میآید و حالشان بهتر میشود.
اگر اسباب بازی را ارزان میخواهید بخرید اگر قیمتش از اصل آن کمتر است ممکن است از طریق قاچاق وارد شده باشد. که استانداردهای لازم را ندارد و رنگهای آن میتواند خیلی خطرناک باشد.
خیلی از اسباب بازیهایی که از کشورهای دیگر وارد میشوند، رنگهای آن استاندارد نیست.
در تحقیقی که انجام شده رنگ زرد و سبز بسیار خطر آفرین هستند. و در حمام اسباببازیهایی بودند که سم از رنگ آنها خارج میشود و این امر میتواند به هوش کودکان آسیب برساند.
پرسش شنونده برنامه: فرمودند بچه یک و نیم سالهای دارند که با گوشی بازی میکند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: در این رابطه باید بگوییم که زیر دو سال تمام فضای مجازی چه تلفن همراه چه تلویزیون برای بچهها خطرناک است و نباید باشد؛
چون در این دوره باید تجربه فضایی-سه بعدی داشته باشند و وقتی در گوشی همراه دارد خاله اش را در فضای دو بعدی میبیند. تجربهای میکنند که با واقعیت همراه نیست و میتواند در نوع تفکر آنها در بزرگسالی اثر منفی بگذارد.
من خواهش میکنم اگر از تلویزیون و تلفن همراه برای سرگرمی کودک زیر دو سال استفاده میکنید. به گونهای باشد که تصویر را زیاد نبیند و فقط صوت آن را بشنود.
برای بچهها یک و نیم سال بازیهای علت و معلولی بسیار مناسب است. مثل: استفاده از جغجغه یا ماشینی که به عقب میکشیم به جلو رها میکنیم تا برود.
بازیهای دیگری مثل شن بازی و گل بازی و خمیر بازی است. این بازیها به دست ورزی کمک میکند و هماهنگی دست و چشم دارد که بسیار ارزشمند است.
در رابطه با بازیهای گروهی کاردستیهای بازیافتی را در خانه داشته باشیم.
وسایلی که خراب شده و دیگر درست نمیشود را به بچه اجازه بدهیم آن را باز کند و با وسایل آن یک بازی جدید بسازد. این کار باعث پرورش یک مخترع میشود. در چهل اصل تریز برای ایجاد یک اختراع دو اصل مهم تجزیه و ترکیب است.
پرسش شنونده برنامه: یکی از عزیزان بیان کردند که سبد خرید بیشتر به سمت تغذیه رفته است و کمتر میتوانیم برای بازی هزینه کنیم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: ما سعی میکنیم بازیهایی را ارائه کنیم که نیاز به خرید ابزار نداشته باشند.
من توصیه میکنم از یک سالگی پازلهای دو قطعه را شروع کنند جلو بچه بگذارند و هرچه بزرگتر میشود تعداد قطعات بیشتر باشد.
در رابطه با خراب کردن اسباب بازی گاهی بچهها دوست دارند وسیله را باز کنند ببینند درون آن چیست و این اصلاً چیز بدی نیست.
یک زمانی بچههای ما دچار اختلال هستنتد مثل: اختلال سلوک و اختلال مقابلهای. و هر چیزی که هست رو می خواهد داغون کند و خراب کند. اگر در این حالت باشد حتماً باید درمان شود و به دنبال بهبود باید باشیم. جستجوگری اشکالی ندارد.
پرسش شنونده برنامه: عزیز دیگری فرمودند کودکشان با اسباب بازی دوست ندارد بازی کند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: شاید کودک شما ذهن بسیار خلاقی دارد و فکر میکند بازی کردن با وسایل خانه برایش جذابتر است.
دیدگاهتان را بنویسید