نظریههای املا | املانویسی
یکی از مهم ترین مهارتها برای کودکان در سنین دبستان، املانویسی است. نوشتن املا مستلزم تقویت مهارت دقت و تمرکز در زمینه شنیداری، دیداری و حرکتی است.
در بررسی ارتباط بین نوشتن و بیان شفاهی دریافتند که بیان نوشتاری نمیتواند فقط به وسیلهی بیان شفاهی تبیین شود، اما توانایی زبان نوشتاری همیشه در توانایی املانویسی مؤثر است و ارتباط بسیار نزدیکی بین زبان بیانی و زبان نوشتاری وجود دارد.
کودکی که زبان نوشتاری و نوشتن صورتهای املایی زبان خود را میآموزد، برای تولید این صورتها، اطلاعات مختلف را به کار میبرد و نه تنها از حافظهی خود، بلکه از دانش زبانی نیز بهره میگیرد. این موضوع ارتباط املانویسی با سایر تواناییها را نشان میدهد.
بر اساس نظریه رشدی، کودک برای پیشرفت در املانویسی باید چندین مرحله را طی کند. میزان پیشرفت از یک کودک به کودک دیگری متفاوت است، اما همهی کودکان باید این مراحل را بگذرانند.
افزون بر این، ممکن است درجهای از همپوشی نیز بین این مراحل وجود داشته باشد. بدین ترتیب، تعیین نوع خطاهایی که کودک در املانویسی دارد، میتواند تا اندازه برای تعیین مرحلهی رشد او مورد استفاده قرار گیرد. در هر مرحله، دانشآموزان از راهبردهای متفاوتی استفاده میکنند و بر جنبههای خاصی از املا متمرکز هستند.
این مراحل عبارتند از:
سرفصلهای این مقاله
- مرحله اول: شکلگیری املا (۳ تا ۵ سالگی)
- مرحله دوم: املای نام الفبای حرف (۵ تا ۷ سالگی)
- مرحله سوم: الگوی درون واژهای املا (۷ تا ۹ سالگی)
- مرحله چهارم: املای هجاها و وندها (۸ تا ۱۱ سالگی)
- مرحله پنجم: املای روابط اشتقاقی (۱۱ تا ۱۴ سالگی)
- فرزندان ما به ۵ دلیل ممکن است در املانویسی مشکل داشته باشند:
- برای بهبود اختلالات یادگیری در فرزندانتان میتوانید از کتابهای زیر استفاده نمایید:
مرحله اول: شکلگیری املا (۳ تا ۵ سالگی)
در این مرحله، کودکان هجی کردن واژه را شروع میکنند، در حالی که هنوز الفبا و دیگر مفاهیم زبان نوشتاری را یاد نگرفتهاند. کودکان ممکن است از چپ به راست، راست به چپ، بالا به پایین و یا به نحو تصادفی در عرض کاغذ شروع به نوشتن کنند.
کودکان در این مرحله یاد میگیرند که:
نوشتن با نقاشی متفاوت است،
حروف چگونه نوشته میشوند،
مسیر درست نوشتن بر روی کاغذ را انتخاب کنند،
بعضی از حروف صدای یکسانی دارند.
مرحله دوم: املای نام الفبای حرف (۵ تا ۷ سالگی)
کودکان در این مرحله اصول الفبایی را میفهمند و یاد میگیرند که بین حروف و صدای آنها رابطهای نزدیک وجود دارد. نخست، املانویسی به صورت کاملاً خلاصه نوشته میشود و به واژههای بسیار رایج محدود میشود. کودکان برای بیان یک واژهی کامل فقط از چند حرف الفبایی خاص استفاده میکنند. برای مثال، ما، به جای مادر. آنها به آرامی واژه را تلفظ میکنند و سپس املای آن را مینویسند. همچنین برای آشنایی با نام و صدای حروف به دقت گوش میکنند.
کودکان در این مرحله:
اصول الفبایی را یاد میگیرند،
صدای صامت را میشناسند،
صدای مصوت کوتاه را یاد میگیرند،
ترکیب صامت و حروف ترکیبی را یاد میگیرند.
مرحله سوم: الگوی درون واژهای املا (۷ تا ۹ سالگی)
در این مرحله، دانش آموزان میتوانند اغلب واژههای دارای مصوت کوتاه تک هجایی و الگوهای مصوت بلند را با املای درست بنویسند. همچنین، دانش آموزان نسبت به حروف هم صدا آگاهی مییابند و ترکیب مصوت بلند و کوتاه را با هم مقایسه میکنند.
در این مرحله نکات زیر را یاد میگیرند:
الگوی املایی مصوت بلند،
مصوتهای کنترل شده،
الگوی صامت با پیچیدگی بیشتر،
الگوی مصوت مرکب و دیگر مصوتهایی که کمتر رایج هستند.
مرحله چهارم: املای هجاها و وندها (۸ تا ۱۱ سالگی)
دانشآموزان در این مرحله آنچه را که درباره واژههای تک هجایی یاد گرفتهاند، برای واژههای طولانی چند هجایی به کار میبرند. برای مثال دانش آموزان پسوندهای: یت، مند، ناک و پیشوندهای: با، بی، هم را با املای درست مینویسند.
دانشآموزان در این مرحله:
پسوندها را میشناسند،
قوانین اضافه نمودن پسوندها را یاد میگیرند،
تجزیه هجاهای واژه را یاد میگیرند،
حروف هم صدا را میشناسند.
مرحله پنجم: املای روابط اشتقاقی (۱۱ تا ۱۴ سالگی)
دانشآموزان در این مرحله رابطه بین املانویسی و معنی واژه را کشف میکنند و یاد میگیرند واژههایی که از لحاظ معنی مرتبط هستند، با وجود اینکه صداهای مصوب و صامت آنها ممکن متفاوت باشد، اغلب در شکل املایی نیز ارتباط نزدیکی با هم دارند. تمرکز اصلی این مرحله بر تکواژشناسی و ریشهشناسی واژهها است.
در این مرحله، دانش آموزان یاد میگیرند:
جایگزینی صامتها،
جایگزینی مصوتها،
پسوندها و پیشوندها،
ریشهشناسی واژهها.
فرزندان ما به ۵ دلیل ممکن است در املانویسی مشکل داشته باشند:
1- نداشتن دقت دیداری:
فرزند ما دندانهها، نقطهها و سَرکجها را جا میاندازد. این موارد مربوط به دقت دیداری هستند.
2- حافظه فعال دیداری ضعیف:
وقتی فرزند ما کلیت یک کلمه را اشتباه مینویسد. مثلاً به جای «ص» با «س» مینویسد. یا به جای «ز» با «ذ» مینویسد. این موارد اگر باشد، حافظه فعال دیداری کودک ضعیف است و باید روی آن کار کنیم تا اصلاح و تقویت بشود.
3- عدم دقت شنیداری:
فرزند ما اصلاً دقت نمیکند که معلم چه چیزی دارد میگوید و به همین خاطر اشتباه مینویسد.
4- کاهش حافظه فعال شنیداری:
وقتی فرزند ما دچار کاهش حافظه فعال شنیداری هست، جملات کوتاه را در دیکته میشنود و راحت مینویسد، اما جملات بلند را جای میاندازد و نمیتواند بنویسد.
5- نداشتن تمیز شنیداری:
وقتی معلم میگوید «دوست دارم»، فرزند ما که تمیز شنیداری ندارد، مینویسد «دوس دارم». یعنی به طور کامل به آن قسمت شنیداری دقت نکرده است و نتوانسته است تمیز شنیداری بین «دوست» و «دوس» داشتن قائل شود.
منبع مقاله: اختلالهای یادگیری املا (ارزیابی و برنامه آموزش)، حمید علیزاده و بهروز کریمی.
میتوانید اختلال یادگیری و دقت و تمرکز در فرزندان خود را از طریق مشاوره و تستهای خانم دکتر زهرا امیرآتشانی ارزیابی بفرمایید.
برای رزرو مشاوره میتوانید با شمارههای زیر تماس حاصل نمایید و یا از لینک زیر اقدام به رزرو نوبت مشاوره خود نمایید:
22302092
22302093
22302095
رزرو نوبت مشاوره
برای بهبود اختلالات یادگیری در فرزندانتان میتوانید از کتابهای زیر استفاده نمایید:
فرزند بادقت من: راهنمای والدین و مربیان (نسخه pdf)
۱۵ گام تا تمرکز کودکان بر اساس نظریههای فرآیندی (۳ تا ۷ سال)
راهکارهای افزایش دقت و تمرکز (8تا12سال)(نسخه چاپی)
دیدگاهتان را بنویسید