فعالیتهایی برای آموزش گوش دادن به کودکان (فایل شماره 1)
سرفصلهای این مقاله
آموزش گوش دادن
گوش دادن مهارتی پایهای است که میتوان از طریق تدریس و تمرین تقویتش کرد. یکی از توجیهات ضعف مهارتهای گوش دادن این است که امروزه دانشآموزان دائماً در معرض صداهای مزاحم زیادی قرار میگیرند که نمیخواهند آنها را بشنوند؛ بنابراین با توجه نکردن به آنها واقعاً یاد میگیرند که گوش نکنند و در نتیجه در گوش نکردن ماهر میشوند. معلمها و والدین باید با آن عده از کودکانی که یاد گرفتهاند گوش نکنند، کار کنند و به آنها کمک کنند تا یاد بگیرند به صداهای لازم و موزون توجه کنند.
مشکلات گوش دادن در عدهای از دانش آموزان از ناتوانی در درک صحبتها که اختلالی در زبان دریافتی است، نشأت میگیرد.
گوش دادن با شنیدن فرق دارد. شنیدن فرآیندی فیزیولوژیکی است که با معنا سر و کاری ندارد. یک نفر میتواند زبان بیگانهای را با تیزگوشی لازم بشنود اما قادر نباشد به آنچه گفته میشود، گوش دهد. به هنگام گوش دادن بر خلاف شنیدن فرد باید معانی مناسب را انتخاب کند و به سازماندهی افکار خود بر اساس این معانی بپردازد.
افزون بر این، به همراه گوش دادن، ارزشیابی، پذیرش یا رد، درونسازی و در صورت لزوم تأیید عقاید بیان شده نیز صورت میگیرد. گوش دادن بنیان رشد زبان در تمامی مراحل است. اگر کودکی نقصی از نظر مهارت گوش دادن داشته باشد، در تمامی مهارتهای ارتباطی، ناتوانی خواهد داشت.
تفاوتهای عمده بین گوش دادن و خواندن وجود دارد. خواننده میتواند مطلب را دوباره بخواند و مطالعه کند، در حالی که شنونده فقط یک بار میتواند مطالبی را که گفته میشود، بشنود (البته، استفاده از نوار ضبط صوت این تفاوت را تعدیل میکند).
خوانندگان میتوانند با تنظیم سرعت خواندن خود، بر حسب هدف مورد نظرشان و دشواری مطلب نوشته شده، آهستهتر یا تندتر بخوانند، اما سرعت گوش دادن شنوندگان را گوینده تنظیم میکند. شنونده علاوه بر صدای گوینده نشانههای دیگری نظیر حرکات بیانگر، سر و وضع ظاهری و تاکید بر مطالب را نیز دریافت میکند، در حالی که چنین اطلاعات یاری دهندهای از طریق متون چاپی به خواننده منتقل نمیشود. افزون بر این، ارتباط متقابل شنونده و گوینده فرصت بیشتری برای ارائه پسخوراند، طرح سوال و بحث و تبادل نظر فراهم میکند در صورتی که در خواندن چنین نیست.
معلمها از دانش آموزان میخواهند گوش بدهند، منظورشان این نیست که آنها فقط بشنوند یا واژههای گفته شده را تشخیص دهند. از دانشآموزانی که خواسته میشود گوش دهند انتظار میرود پیامهای ارتباطی ارائه شده را درک کنند.
فعالیتهایی برای آموزش گوش دادن:
۱- تشخیص صداهای محیط مثل صدای رعد و برق، صدای باران، صدای گربه
۲- آگاهی شنیداری از صداهای زبانی
الف- حروف بی صدا در اول کلمه:
از اشیای واقعی یا تصاویر آنها استفاده کنید. نام شی را بگویید و از دانش آموز بخواهید تصاویر یا اشیایی را نام ببرد که اول اسمشان همان صدا را دارد. بعد میتوان از دانش آموز خواست این اشیا را در یک جا جمع کند، آنها را در ظرفی بریزد یا تصاویر آنها را روی کارتی بچسباند.
به طور مثال، حرف بی صدای «م» را میتوان با استفاده از میوه، میز، موش، ماه و میمون به کودک آموخت.
برای بهبود دقت شنیداری در کودکان بر روی لینک زیر کلیک کنید:
دو بازی افزایش حافظه شنیداری
ب- جعبههای صوتی:
برای هر صدایی که میخواهید آموزش دهید از جعبهای تقریباً به اندازه جعبه کفش استفاده کنید. حرفی را که معرف صدای اول شی است، جلو جعبه بچسبانید و از دانش آموزان بخواهید اسباب بازیها، تصاویر و سایر اشیایی را که اسمشان با همان حروف شروع میشود را داخل جعبه مناسب قرار دهند.
پ- حروف بی صدا در اول کلمه:
یکسان یا متفاوت. سه واژه بگویید که دوتای آنها حروف بی صدای اولشان یکی باشد، به طور مثال: کار، سگ، کام. از دانش آموز بخواهید کلمهای را که صدای اول آن متفاوت است، مشخص کند.
ت- حروف بی صدای همصدا در کارت دبلنا:
روی کارتهای دبلنا حروف بی صدایی را که یک صدا دارند (مثلاً ض، ز، ظ، ذ) بنویسید.
واژههایی را برای دانش آموز بخوانید (مثلاً ظهر) و از او بخواهید روی کارت دبلنا حرفی را که منطبق با اولین حرف آن واژه است، بپوشاند.
ث- بشنو و بنویس:
واژههایی را که اولشان با حروف بی صدا، با حروف بی صدای همصدا، و با حروف بی صدای غیر همصدا شروع میشود، بخوانید. از دانش آموز بخواهید گوش دهد و سپس حرف اول هر کلمه را بنویسد.
ج- جا به جایی:
به دانش آموز کمک کنید که با جابه جایی صدای اول یک کلمه با کلمه دیگر کلمه جدیدی بسازد. به طور مثال: حرف اول کلمهی کتاب را بردارد (میشود تاب) و حرف اول کلمه شب را به جای آن بگذارد و شتاب را به دست آورد.
چ- بازی ترکیب شنیداری:
نام شیئی را جدا تلفظ کنید. مثلاً بگویید «ق- ل- م» یا «ش- ا- د» یا بپرسید «ن- آ- م شما چیست؟» دانش آموز باید اشیا را تشخیص یا به پرسشهای شما پاسخ دهد.
ح- شنیدن حروف صدادار:
برای بسیاری از کودکان تشخیص حروف صدادار دشوارتر از تشخیص حروف بی صدا است. نخست از دانش آموزان بخواهید به حروف صدادار کوتاه گوش کنند و سپس آنها را مشخص کنند.
ارائه واژههای کلیدی به دانش آموزان مفید است. برای صدای کوتاه «اَ» میتوانید از تصویر اَره یا اَسب استفاده کنید.
بعد از اینکه دانش آموز حروف صدادار کوتاه را تشخیص داد، میتوانید حروف صدادار بلند را در کلماتی مثل آب یا ایوان با دانش آموز تمرین کنید.
سپس صدادار کوتاه را با صدادار بلند مقایسه کنید. از فنونی که برای حروف بی صدای اول کلمه و بی صداهای همصدا استفاده کردید، میتوانید در تدریس صدادارها هم سود جویید.
خ- معماهای هم قافیه:
با ساختن معماهای همقافیه دانش آموزان را ترغیب کنید معماهای دیگری بسازند. نمونه چنین مثالهایی عبارت است از: «هم قافیه من شتاب است. میتوان مرا خواند. من چه هستم؟»
د- آگاهی از صداهای هم قافیه:
از دانش آموز بخواهید به مجموعههای سه کلمهای نظیر بال، شاد و خال یا گاز، گردو و ساز گوش دهد و دو کلمه هم قافیه را از بین آنها مشخص کند.
ذ- همسان یا مختلف:
واژههای معنی دار یا بی معنی را به صورت دوتایی نظیر چسباندن و دوختن، گدا و فقیر، سفاهت و حماقت، شین و چین، لُپ و لُب، را بخوانید و از دانشآموز بخواهید مشخص کند که آنها همساناند یا متفاوت.
ر- تشخیص هجاها:
واژههای چند هجایی را تلفظ کنید و از دانش آموزان بخواهید گوش کنند و تعداد هجاها را در هر واژه مشخص کنند. با حرکت دست یا مشخص کردن حروف صداداری که میشنوند میتوان به دانش آموزان در تعیین تعداد هجاها کمک کرد.
ادامه این مطلب را در فعالیتهایی برای آموزش گوش دادن (فایل شماره 2) بخوانید.
میتوانید اختلال یادگیری و دقت و تمرکز در فرزندان خود را از طریق مشاوره و تستهای خانم دکتر زهرا امیرآتشانی ارزیابی بفرمایید.
برای رزرو مشاوره میتوانید با شمارههای زیر تماس حاصل نمایید و یا از لینک زیر اقدام به رزرو نوبت مشاوره خود نمایید:
22302092
22302093
22302095
دیدگاهتان را بنویسید