موثرترین روشها برای آموزش کودکان
امروزه یکی از مهمترین دغدغههای والدین بهبود هوش کودکان است. برای بهبود هوش کودکان بهتر است در ابتدا به نظریه اندیشمندان نگاهی بندازیم.
پائولو فریره، اندیشمند برزیلی، یکی از غولهای واقعی تعلیم و تربیت در سده بیستم بود.
اندیشههای تابناک او در زمینه آموزش باسوادی به فرودستان و همچنین دیدگاههای او در زمینه آموزش رهاییبخش، نقشه راهی مؤثر برای آموزش و پرورش انسانی است.
نگاه فریره به روند همگانی آموزش یا بهبود هوش کودکان در جهان، نگاهی انتقادی بود.
او بر این باور بود که ما کودکان را از هر دسته و قشری، برای فردا آموزش میدهیم و باید به فکر بهبود هوش کودکان باشیم. و نه برای امروز و این بزرگترین خطایی است که در حق آنها میکنیم.
از این رو او به پژوهش، روی اینگونه از آموزش پرداخت و نامواژه «آموزش بانکی» را ساخت.
آموزش بانکی The Banking Concept of Education گونهای آموزش پساندازی است که در نظام بانکداری اجرا میشود.
شعار اصلی بانکها چنین است:
«از امروز، ذرهذره پسانداز کن تا فردای روشنی برای خود و خانوادهات بسازی!»
همین روش، بیآنکه بسیاری از مردم بدانند، بخش بزرگی از آموزش و پرورش به ویژه نوع دولتی را پوشش میدهد. در آموزش بانکی که از ویژگیهای جوامع آیندهنگر یا سودسالار است، آموزش کودکان بر مبنای نیازهای اجتماعی و اقتصادی این جوامع، به روش از بالا به پایین شکل میگیرد.
در اینگونه موارد، برنامهریزان دولتی با نقشه راهی از پیش مشخص شده، نیازهای آینده را به رشتههای کارشناسی ابلاغ میکنند و آنگاه این کارشناسان آینده در آموزشگاهها و سپس دانشگاهها آموزش میبینند تا بهعنوان مهندس، پزشک، کارشناس مالی، پرستار یا کارگر ماهر به کار گرفته شوند.
فریره بر این باور بود که اینگونه از آموزش که همواره دانش را به شکل پساندازی در ذهن کودکان انباشت میکند، به هیچ رو به بهبود هوش کودکان و نیازهای امروز آنها پاسخ نمیدهد و از پایه آسیبزاست.
از نگاه آموزش بانکی، کودکان مواد خامی هستند که باید در یک خط تولید هماهنگ به ذهن و جسم آنها شکل داد. تا فردا در خدمت هدفهای سازمانها و بنگاههای اقتصادی به کار بیایند.
در برابر این آموزش کودکان، فریره، آموزش رهاییبخش را پیشنهاد داد که سرشار از انگیزههای انسانی برای ساخت شخصیت کودکان در همین امروز است.
از نگاه فریره، آموزش یا برای رام کردن انسان است یا برای آزادکردن او.
متأسفانه بخش بزرگی از آموزش و پرورش در کشورهای جهان در اختیار دولتها. و برای رامکردن کودکان در چارچوب برنامههای دولتها به کار میرود.
در اینگونه از آموزش و پرورش، جایی برای آزادسازی نیروهای درونی کودک به عنوان خلاقترین و پویاترین بخش جامعه انسانی پیشبینی نشده است و همه تمرکز در آموزش بر کنشپذیر یا منفعل کردن کودکان است و تاثیر چندانی بر بهبود هوش کودکان نخواهد داشت.
در حالی که در شیوه آموزشی فریره، تمرکز بر کنشگر شدن کودکان است.
برای اینکه کودکان کنشگر شوند، باید کنش را با اندیشه آمیخت. از نگاه فریره، هر واژه، آمیختی از اندیشه و کنش است. این سخن او بسیار بامعناست.
چرخه کنش – اندیشه – کنش، معنایی ویژه در کار فریره دارد. هر کنشی باید دربرگیرنده اندیشه باشد و هر اندیشهای باید به کنش برسد. اندیشه بیکنش، راه به جایی نمیبرد و کنش بدون اندیشه نیز ویرانگر است.
اکنون به آموزش و پرورش خودمان برگردیم. ببینیم میان آموزش بانکی و آموزش رهایی بخش فریره در نظام آموزشی ما کجا قرار دارد و به بهبود هوش کودکان کمکی میکند؟
آیا به راستی آموزش و پرورش ما بانکی است؟
ناکارآمدی آموزش و پرورش ایران در پیوست میان آموزش و پرورش و نیروی کار ماهر نشان میدهد که ما در همه این دههها و در سنجش با آموزش و پرورش در کشورهایی مانند آمریکا که مهد آموزش بانکی است، حتی در رسیدن به اینگونه آموزش ناکام بودهایم.
از سوی دیگر بهگونهای روشن میتوان گفت در آموزش رهایی بخش که آزادکننده نیروهای درونی کودک است، کوچکترین گامها را برنداشتهایم.
آیا کسی میداند این شیوه از آموزش که ما برای کودکان خود فراهم کردهایم چه نام دارد؟ و تاثیری در بهبود هوش کودکان خواهد داشت؟ اگر کارگزاران آموزش و پرورش میدانند، خواهش میکنم مردم را راهنمایی بفرمایند!
سرفصلهای این مقاله
بهترین سن برای آموزش و بهبود هوش کودکان
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه خانه و خانواده از رادیو ایران.
پرسش مجری: ما امروز میخواهیم نتایج زیادی بگیریم. ما چگونه متوجه شویم که کودکان ما نیاز به چه آموزشی دارند و چه علایقی دارند؟
ما از آن دسته والدینی هستیم که میخواهیم علایق سرکوبشدهی خود را به بچههای خود تحمیل کنیم و از این مدل سوالها. اصلاً آموزش بچهها از چه سنی باید آغاز شود؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: واقعیت این است که میتوانیم از بدو تولد آموزش را شروع کنیم و در بیشتر کشورها آموزش از دو سالگی شروع میشود ولی نوع آموزش خیلی متفاوت است.
یک وقتی من میخواهم رنگ را به او آموزش دهم و به صورت مستقیم رنگها را میگوییم ولی یک وقتی است که من میگویم:
بیا بلوز قرمزت بپوشانم یا جوراب آبیات بپوش که در هر دو صورت آموزش انجام میشود ولی مدلی که ارائه میشود خیلی مهم است.
ما معتقد هستیم که سنین 3 تا 8 سالگی سن طلایی برای آموزش و بهبود هوش کودکان است.
ولی نه اینکه او را بفرستیم کلاس. بچهی من میتواند در مهمانی کنار مادربزرگ خود، در مسیر مهدکودک در پارک کنار مادرش آموزش ببیند.
اما با آن سبکی که بنشانیم کودک را و با سبکی که متأسفانه در برخی کشورها وجود دارد. میبینیم کلاس سنتی باشد خیلی زود بخواهیم شروع کنیم 7 سالگی میباشد که شروع مدرسهها است.
خیلی از مقالات پژوهشی معتقد هستند که اگر فرد بخواهد لهجهی زبان را داشته باشد باید از 6 ماهگی گوش بدهد ولی نه اینکه از 6 ماهگی زبان را آموزش بدهیم.
وقتی که داریم کارتون میگذاریم به زبان انگلیسی باشد یا عربی بستگی دارد که چه زبانی را میخواهیم یاد بدهیم و چه لهجهای میخواهیم داشته باشد.
ولی اینکه بخواهند بنشیند و آموزش کلاسیک باشد زیر 7 سال مناسب نیست. ولی با آموزشهای غیرمستقیم و آن فضا را ایجاد کردن میتوانند آن فضا را یاد بگیرند.
پرسش مجری: نظرتان در مورد مهدهای دو زبانه چیست و متأسفانه ما والدین علاقهای که به آن نرسیدیم را به کودکان خود تحمیل میکنیم. و باعث میشود که کودک در یک کلاسی باشد که اصلاً به آن علاقه ندارد.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: واقعیت این است که تحمیل کردن در هر چیزی بیشتر ضرر میرساند تا منفعت.
ولی گاهی تحمیل کردن چیزهایی است که برای زندگی فرزندانمان نیاز است و رعایت قانون و اجرای قانون باید از 3 سالگی یاد بگیرد که زمان خواب باید مسواک بزند و باید فرزند من یاد بگیرد و انجام دهد و اگر انجام ندهد، لطمه میخورد.
ولی اگر کلمات انگلیسی را یاد نگیرد وقت دارد برای یادگیری آن. سنین زیر دبستان درست است که خیلی سن مناسبی است و یادگیری در این سن خیلی زیاد است و عالی است.
ولی واقعیت این است که چه چیزی را یاد بدهیم و چگونه یاد بدهیم برای ما مهمتر است.
بهبود هوش کودکان در آن سنین اتفاق میافتد و اگر ما برنامههایی داشته باشیم که هوش را افزایش بدهیم خیلی مفید است.
برنامههایی داشته باشیم که به بهبود هوش کودکان کمک کرده باشیم.
پایتخت تمام کشورها را به کودک یاد میدهند، اسم کشورها و نقشههای آن را یاد میدهند.
پرسش مجری: دوستی گفته بودند که پسرشان از 5 سالگی به کلاس زبان میرفته ولی الآن حس میکنم که زود بوده است ولی پیشرفتش خوب است چه کار کنم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: به نظرم وقتی که پیشرفتش خوب است نمیشود او را نفرستاد چون 5 سال است که میرود و لطمهی قطع کردن آن بیشتر از نفرستادنش است.
اگر قرار است ما به فرزندان آموزش بدهیم چگونه باید انجام شود و چه چیزهایی، مهم است.
واقعیت این است که نحوهی آموزش در سن کودکی حتماً باید غیرمستقیم باشد و در غالب بازی باشد.
اگر من مادر یا من پدر خودم را موظف بدانم که با فرزندم روزی یک ساعت بازی کنم. و این بازی هدفمند باشد. این بازی خیلی خوب میتواند به افزایش هوش کودک کمک کند.
واقعاً فرزندان ما در سنین زیر دبستان، در سنین طلایی هستند ولی باید حواسمان باشد که یادگیری فقط این نیست.
همین که طیفهای مختلف رنگ سبز را بشناسد، همین که وقتی با فرزندم به پارک میرویم بگوید: بابا ببین برگ روشن تره فکر کنم عمر کوتاهتری دارد نسبت به برگ کناری آن.
فرزند من دار رنگ سبز را یاد میگیرد. طیف گستردهای از رنگ سبز را دارد یاد میگیرد و هم به خلاقیت و بهبود هوش کودکان کمک میکند.
چیزهایی که پدر و مادرهای گذشته به ما یاد دادند، روابط اجتماعی که خیلی از فرزندان ما الآن با آن مشکل دارند. مثلاً فاصلهی ایستادن با یک فرد دیگر.
خیلی از مشکلات فرزندان ابتدایی ما این است که نمیدانند باید در چه فاصلهای بایستند.
اگر فردی خیلی غریبه است باید از او خیلی فاصله بگیرند و وقتی که آشنا است باید به او بچسبند.
خیلی از معلمهای ابتدایی گلهمند هستند که بچه یکسره میآید به من میچسبد و اصطلاحی که خیلی شنیدم اینکه این همش تو شکم من است.
کودک کجا باید این را یاد بگیرد؟ اگر میخواهیم با کسی معاشرت کنیم باید فاصله اینقدر باشد که اگر میخواهیم روبوسی کنیم. باید بالاتنهها به هم نزدیک باشد و پاها از هم فاصله داشته باشد.
اینها نکات خیلی ظریفی است که به نظر من خیلی بهتر است از چند تا نکات انگلیسی که یاد بگیرد چون که آن را میتواند در سنین بالاتر هم با کلاس رفتن یاد بگیرد.
برای بهبود هوش کودکان خود میتوانید از مشاوره و تست های ارزیابی خانم دکتر زهرا امیرآتشانی بهرهمند شوید
برای رزرو مشاوره میتوانید با شمارههای زیر تماس حاصل نمایید و یا از لینک زیر اقدام به رزرو نوبت مشاوره خود نمایید:
22302092
22302093
22302095
رزرو نوبت مشاوره
برای بهبود هوش کودکان خود میتوانید از کتابهای انتشارات استفاده نمایید
فرزند بادقت من: راهنمای والدین و مربیان (نسخه چاپی)
باهوش خوشرو (نسخه pdf)
باهوش خوشاخلاق (نسخه چاپی)
دیدگاهتان را بنویسید