ناسزاگویی در کودکان و نوجوانان
زمان مطالعه: 9 دقیقه
صحبتهای دکتر زهرا امیرآتشانی مدیر مرکز پرورش ذهن فرزام.
ناسزاگویی در کودکان و نوجوانان چرا اتفاق میافتد؟ و چه دلایلی دارد و چگونه ما میتوانیم کمک کنیم به فرزندانمان و به نوجوانان تا این وضعیت کمتر اتفاق بیفتد؟
قطعاً خیلی از ما با این موضوع مواجه شدهایم اما موضوع مهم این هست که زمان مواجه شدن با چنین موضوعی چه برخوردی داشته باشیم.
در موارد بسیار زیادی دیده شده است که زمانی که کودکی زبان باز میکند و شروع به صحبت کردن میکند. زمانی که یک ناسزا میگوید اطرافیان ناخودآگاه شروع به خندیدن میکند.
حتی زمانی که میخواهند به او تذکر بدهند که این حرف را تکرار نکند، با خنده میگویند که این حرف را نگو. و عملاً بازخورد مثبتی به کودکی که زیر ۳ سال هست داده میشود. در رابطه با حرفی که ممکن است ناشایست باشد.
گاهی اطرافیان ما برای اینکه حس شادی به آنها دست میدهد. و یا هر دلیل دیگری از این کلمات ناشایست استفاده میکنند و به کودکمان آموزش میدهند.
مثلاً دایی، پدربزرگ، مادربزرگ، عمه و یا هر کس دیگری که این کار را انجام میدهد.
البته کاملاً به فرهنگ خانواده بستگی دارد، ممکن است در یک خانواده کلمه «پدر سوخته» کلمهی زشتی باشد. اما در یک خانواده دیگر حتی پدربزرگ به راحتی از این کلمه برای صدا کردن نوهاش استفاده کند.
سرفصلهای این مقاله
- در بحث ناسزاگویی کودکان و نوجوانان مقوله فرهنگ خانواده بسیار مهم است.
- توجه خواهی یا پرخاشگری کلامی
- حالا باید به عنوان والدین سرکوفت بزنیم که این کار دیگران را یاد گرفته است یا اینکه کار دیگری انجام
- دهیم؟
- این کتاب را میتوانید از لینک زیر تهیه نمایید:
- کلمات جادویی (نسخه چاپی)
- این کتاب را میتوانید از لینک زیر تهیه نمایید:
- یک راه حل عالی (نسخه چاپی)
- میتوانیم با دید مثبت شروع کنیم:
- روشن و صریح صحبت کنیم:
- شدت خشم خود را بیان کنید:
- کسی را متهم نکنیم:
- مسئولیت خود را بپذیریم:
- از تحقیر خود بپرهیزیم:
- گلایههای زیادی را یکباره مطرح نکنیم:
- مارک و برچسب نزنیم:
- موعظه نکنیم و درس اخلاق ندهیم:
- پای شخص ثالث را به میان نکشیم:
- درخواست مشخص و واقعبینانه داشته باشیم:
- بیش از حد تهدید یا تنبیه نکنید:
- در این میان از شوخی بپرهیزید:
- سعی کنید پاداش پیشنهاد دهید:
- راهکارهای آرامش این است که:
- برای پرورش هوش اخلاقی و هوش اجتماعی در فرزندان خود میتوانید از کتابهای زیر استفاده نمایید:
- باهوش خوشاخلاق (نسخه چاپی)
- باهوش خوشرو (نسخه pdf)
در بحث ناسزاگویی کودکان و نوجوانان مقوله فرهنگ خانواده بسیار مهم است.
در گام اول زمانی که کودکان زیر ۳ سال از یک کلمه نادرست استفاده میکنند:
در وهله اول نادیده گرفتن بهترین کار است. چون شما اگر توجه بدهید به آن کلمه چه بازخورد شما مثبت باشد چه منفی در هر صورت ما دچار این مشکل خواهیم شد که کودک مجدد آن کلمه را تکرار کند. در زمانها و مکانهای مختلف آن را بیان میکند.
نکته اساسی این است که بازخورد ما چه خنده باشد چه خشم باشد یا ناراحتی باشد، تفاوتی ندارد. هر نوع بازخورد هیجانی میتواند این کلمه را تثبیت بکند.
در سنین ۲ تا ۳ سال اگر کودک از کلمه استفاده کرد، گاهی اوقات به شوخی استفاده میکنند. مثلاً بچههایی که تازه از پوشک گرفته شدند، چون فضای دستشویی و کلماتی مثل جیش کردن زیاد استفاده میکنند.
در چنین شرایطی چون کلمه زیاد استفاده میشود، بین مادر و کودک در روز این کلمه زیاد تکرار میشود، ممکن است کودک در یک جمع بزرگسال این کلمه را تکرار کند.
در این زمان برخورد پدر و مادر و اطرافیان بسیار مهم است.
نه باید خشمگین شوند و نه باید بخندند. عکسالعمل خاصی نباید از خود نشان بدهید.
توجه خواهی یا پرخاشگری کلامی
در سنین کودکی ممکن است که بچهها بر اثر پرخاشگری به سمت ما حمله کنند و جیغ بزنند و یا عکسالعملهایی از این دست. اما بحث توجه خواهی خیلی مهم است.
یک زمانی کودک ما در سنین ۵ یا ۶ ساله به دنبال توجه است و از حرف زشت استفاده میکند.
در سنین ۵ سال به بعد تا قبل از نوجوانی پرخاشگری کلامی را آموزش دیده باشد.
نکته مهم این است که پرخاشگری کلامی وقتی به صورت فحش یا حتی فحشهایی که با حرکات استفاده میشوند که به آن پرخاشگری نمادین گفته میشود، کسانی که با حرکات دست خود حرکتی انجام میدهند.
چنین چیزهایی آموخته شده است و در ذهن کودک وجود نداشته و یا اینکه آن را دانسته باشد. بلکه آن را از محیط آموخته است.
حالا باید به عنوان والدین سرکوفت بزنیم که این کار دیگران را یاد گرفته است یا اینکه کار دیگری انجام
دهیم؟
حقیقت این است که نه. نباید این طور باشد.
اگر میخواهید فرزندانی داشته باشید که از هوش کلامی خوبی برخوردار باشند. و کمتر از این موضوعات و کلمات ناشایست استفاده کنند، بهتر است سه کلمه «لطفاً»، «تشکر» و «عذرخواهی» را به عنوان کلمات طلایی به فرزند خود آموزش بدهید.
آموزش این کلمات در کتاب کلمات جادویی با استفاده از یک داستان، به خوبی عنوان شده است.
این کتاب را میتوانید از لینک زیر تهیه نمایید:
کلمات جادویی (نسخه چاپی)
مدلهای برخورد با مشکل متفاوت است:
نکته اول نادیده گرفتن آن است.
نکته دوم محرومیت از نگاه برای چند دقیقه طوری که متوجه بشود که قهر کردن نیست. ما نگاه خود را از آن میگیریم.
و نکته آخر اخم و نگاه پیوست به صورت سی ثانیه نگاه به کودک داشته باشیم و بعد فضا را ترک میکنیم. و در رابطه با موضوع دیگری با کودک صحبت میکنیم.
نحوه بروز مشکل در کودکان و نوجوانان متفاوت است. به پنج صورت زیر است:
- برونریزی
- کمک طلبی
- خشونت
- اجتناب ورزی
- رفتار با درایت
نوع اول برونریزی:
در را میکوبد، پای خود را به زمین میکوبد. آیا این برخورد بد است؟ نه. اما اگر همیشه این برخورد را داشته باشد؛ بله بد است.
نوع دوم کمک طلبی:
کسانی که بعد از اتفاق ناگوار به سمت مادر خود میروند و کمک میخواهند: مامان به من کمک کن، مامان این اتفاق افتاده. آیا این مدل بد است؟ نه.
این مدل نیز بد نیست اما اگر این مدل هم همیشه باشد؛ نه خوب نیست.
نوع سوم خشونت:
خشونت انواع مختلفی دارد: خشونت فیزیکی که اسباببازیاش را گرفتهاند. بچه دیگر را هل میدهد و اسباببازی خود را پس میگیرد.
نوع دیگر ناسزاگویی است و یا فحشهایی که با نمادهای دست را نشان بدهد.
نوع چهارم اجتناب ورزی:
مثلاً کودکی که یک کودک دیگر اسباببازیاش را گرفته است میرود و با اسباببازی دیگر بازی میکند.
این ویژگی، ویژگی خوبی است اما استفاده از آن نیز خوب نیست. در واقع صورت مسئله را پاک میکند.
نوع پنجم رفتار با درایت:
در این رفتار، فرد چند لحظه به موضوع فکر میکند و بعد تصمیمگیری میکند و یا شروع به صحبت میکند که بهترین نوع برخورد است.
رفتار با درایت در کتاب یک راه حل عالی با استفاده از یک داستان که بر اساس انجمن روانشناسی آمریکا برای نوجوانان نوشته شده است، به خوبی عنوان شده است.
این کتاب را میتوانید از لینک زیر تهیه نمایید:
یک راه حل عالی (نسخه چاپی)
مدلهای بازخورد محرکهای خشم:
- زد و خورد
- بد خلقی
- بد عنقی
- مشغولیت یا کار
- متانت
- ناسزاگویی
- طغیان.
مثلاً کودک از مادر، تلفن همراه میخواهد و مادر به او ندهد. در این زمان کودک شروع به ضربه زدن به مادر میکند. و یا بهانه بگیرد. نق بزنند. بعضی از افراد خود را مشغول به کار دیگری میکنند و بعضیها با متانت و سکوت برخورد میکنند.
فردی در مقابل خشمی که به او شده است سکوت میکند. بعضیها شروع به ناسزاگویی میکنند و بعضیها طغیان میکنند و به یک رفتار تهاجمی تبدیل میشوند.
برخورد صحیح والد در برابر خشم جراتمندانه فرزند چیست؟
زمانی که فرزند ما خشم خود را به صورت کلامی یا به صورت نمادین، به هر شکلی بروز داد، وظیفه ما به عنوان والدین چیست؟ و چه برخوردی باید داشته باشیم؟
میتوانیم با دید مثبت شروع کنیم:
نگوییم اینکه فلان حرفی که زدی خودتی و یا اینکه حرفی که زدی عمته یا خالته و رفتار و برخوردهای از این دست نداشته باشیم.
روشن و صریح صحبت کنیم:
مثلاً بگویم کلمهای که گفتی کلمه درستی نبود.
شدت خشم خود را بیان کنید:
مثلاً بگویید فوقالعاده ناراحت شدم از کلمهای که در خانه ما به کار برده شد.
کسی را متهم نکنیم:
مثل اینکه «دوستت به تو یاد داده» یا اینکه «تقصیر باباته که بلد نیست درست حرف بزنه».
مسئولیت خود را بپذیریم:
بعضی اوقات تقصیر خودمان است که فرزندمان به ناسزاگویی عادت کرده است. چون در مقابل شنیدن ناسزا از کودکمان خندیدیم و یا لذت بردهایم.
از تحقیر خود بپرهیزیم:
خیلی از والدین در مقابل شنیدن ناسزا از فرزندشان گریه میکنند و یا با خود میگویند «من بدبختم و فرزند من باید از این کلمات استفاده کند» و مسائلی از این دست.
گلایههای زیادی را یکباره مطرح نکنیم:
مثلاً ناسزا میگوید و پدر و مادر شروع میکنند به بیان اینکه در فلان روز فلان کلمه را گفتی یا فلان رفتار را در یک روز دیگر انجام دادی. مجدد به او یادآوری میکند.
مارک و برچسب نزنیم:
تو بیادبی، تو اصلاً حرف زدن بلد نیستی.
موعظه نکنیم و درس اخلاق ندهیم:
مثلاً خیلی از والدین در مقابل شنیدن ناسزا از فرزند خود اینگونه میگویند که: اگر ما در زمان کودکی حرفی را میزدیم، پدرمان فلان کار را میکرد.
پای شخص ثالث را به میان نکشیم:
مثل مورد چهارم، کسی را متهم کنیم. نباید عوامل دیگری را دخیل کنیم. به فرزندتان نگویید که من از دست تو سکته میکنم.
درخواست مشخص و واقعبینانه داشته باشیم:
مثلاً به فرزندتان بگویید: دیگر از این حرفها نشنوم. دقیق و مشخص بگویید این کلمه که الآن شنیدم را دیگر تکرار نکن.
بیش از حد تهدید یا تنبیه نکنید:
تنبیه که به هیچ عنوان انجام ندهید. بلکه تنبیه را به صورت محرومیت از نگاه و وسایل بازی و تفریحات داشته باشید.
تهدید نداشته باشید. مثل اینکه: به بچه زیر سه سال اگر بگوییم برویم خانه بعد تو را تنبیه میکنم، اصلاً در زمانی که برسیم خانه یادش نیست که چه کاری انجام داده است.
در این میان از شوخی بپرهیزید:
شوخی در این زمان کاملاً به ضرر تربیت کودک است.
سعی کنید پاداش پیشنهاد دهید:
مثلاً زمانی که در یک مدت طولانی از کلمه زشت و ناشایست استفاده نکرده است، به او پاداش بدهید و بگویید که پاداش برای چه چیزی داده میشود.
ما اگر بتوانیم راهکارهای آرامش را به فرزند خود آموزش بدهیم، موضوع ناسزاگویی در آنها به شدت کاهش مییابد.
راهکارهای آرامش این است که:
- به کودکمان بگوییم به جای گفتن حرف زشت تمام وسایل آبی یا هر رنگ دیگری در اتاق است را به شمار.
- مثلاً اینکه وسایل را مرتب کنیم.
- یک بازی جدید انجام بدهیم.
- باز و بسته کردن مشتها در پشت سر یک راهکار مناسب برای آرامش است.
- زبان خود را به سقف دهانمان فشار بدهیم و آن را شل کنیم.
- پیدا کردن هر تعداد دایره که در اطراف است.
- تهیه لیست وسایل و اسباببازیها در ذهن
- جمع و باز کردن عضلات صورت
- فشار انگشتان دست انجام حرکات کششی
- ضربه زدن به بالشت
- نفس کشیدن
- غریدن
- تکرار کلمه آرام باش.
دیدگاهتان را بنویسید