پرورش خلاقیت

زمان مطالعه: 8 دقیقه

چگونه می توانیم فرزندان خود را خلاق بار بیاوریم؟

پرسش مجری: چه تعریف و یا تعاریفی برای خلاقیت وجود دارد؟

پاسخ دکتر امیرآتشانی: در اصل خلاقیت یک مفهوم اسرارآمیز است و تعاریف بسیار زیادی از نقطه نظرات مختلف برای آن ارائه شده است؛ اما چیزی که برای یک خانواده معنا و مفهوم ملموس داشته باشد این است که: یک ایده نوع ارائه دادن، یک مسیر جدید را رفتن، ترکیب مطالب قبلی و رسیدن به یک ایده جدید.

خلاقیت یک نتیجه تازه از یک کار است. خانواده‌های ما اگر می‌خواهند فرزند خلاقی داشته باشند باید انتقاد کردن را منع کنند، یعنی یک قانون داشته باشند برای این موضوع که اگر فرزندشان کاردستی درست کرد، در مورد درست کردن آن و بازی های ابداعی خودشان اگر انتقادی باشد، قطعاً کشنده خلاقیت است. اگر موضوع منفی در خانواده وجود داشته باشد قطعاً باید انتقاد صورت گیرد.

اصول خلاقیت: چهار اصل داریم که برای هر کدام بازی های متفاوتی می‌توانیم ارائه بدهیم تا مادرها از آن در جهت افزایش و تقویت خلاقیت فرزندشان از آن بهره ببرند.

اولین اصل خلاقیت سیالی است. به مفهوم عامیانه هرچه تعداد ایده ها بیشتر، بهتر. یعنی از فرزندمان بخواهیم بازی‌هایی را انجام بدهد که ایده‌های زیادی برای آن ارائه بدهد، مثلاً یک تکه کاغذ بدهیم و بگوییم با آن شکل های متفاوتی بسازد یا این که مثلاً با حرف میم کلماتی که حرف میم دارند را بسازد و مهم نیست حرف میم در کجای کلمه است؛ مثلاً : میخ – بام – تمیز -…

تازه ترین پژوهشی که در تهران انجام داده‌ایم این بوده است که مقاله‌ای در خارج از کشور ارائه شده بود در رابطه با اینکه بیشترین کلمه‌ای که پدر و مادرها به فرزندان خود می گویند چه کلمه‌ای است؟ در آن پژوهش کلمه «دقت کن» بیشترین جمله‌ای بود که والدین به فرزندان خود می‌گفتند. ما پژوهشی در این رابطه انجام دادیم و از پدر و مادرها خواستیم که بگویند بیشترین کلمه‌ای که به فرزند خود می‌گویند چیست؟ متاسفانه برای کودکان زیر 7 سال کلمه «نکن» و «دست نزن» بیشترین کلمه بوده است. این واقعاً نگران کننده است. واقعیت این است که باید اجازه بدهیم تا فرزندمان تجربه کند و جرأت‌ورزی را در او تقویت کنیم.

پرسش مجری: موانع افزایش خلاقیت چیست؟

پاسخ دکتر امیرآتشانی: یکی از مهم ترین چیزها این است که اجازه ندهیم چه کاری انجام بدهند. درگذشته مادر بزرگ‌ها سماور را کنار اتاق می‌گذاشتند و به بچه کوچک اجازه می‌دادند انگشت خود را به او بزند و وقتی می‌سوخت دیگر سمت آن نمی‌رفتند. اما ما یکسره عادت کرده‌ایم به فرزندانمان بگوییم مراقب باش، نکن نکن و عملاً تجربه کردن را از فرزندان خود میگیریم. یکی از مهمترین چیزها این است که اجازه بدهیم فرزندان استقلال داشته باشد و عدم استقلال یعنی فرزندم می‌خواهد بند کفشش را ببندد و ما همیشه برایش می بندیم و می‌گوییم تو بلد نیستی. اگر تا زمانی که می خواهد به مهدکودک یا مدرسه برود، سه‌بار خم بشود و دوباره بند کفشش را ببندد چون بند کفش را درست نبسته است خیلی ارزشمندتر از این هست که مادر یا پدر خم بشوند و این کار را انجام بدهند. به خاطر اینکه فرزند تجربه این کار را از دست می دهد.

مثلاً زمانی که فرزند که بچه ۸ ساله است می‌خواهد از پله بیاد پایین یا بره بالا ،مادر یا پدرآنقدر نگران است که نگاه میکند یا اینکه دست کودک را میگیرد که اتفاقی نیفتاد.

نوع دیگر این است که ارزیابی و مقایسه نکنیم. همسایه ما یه دختر داشته باشد همسن دختر من وهر کدام توانایی مختلفی داشته باشند، اگر بخواهیم بگوییم فلانی این کار را می‌کند در اینجا بر اعتماد به نفس فرزندمان تأثیرگذار است و جلوی خلاقیت را می‌گیرد.

موضوع بعدی تمایل مطابقت با دیگران از موانع خلاقیت است. مادر یا پدر وقتی به فرزند می‌گوید شبیه خاله، عمه یا… هستی یا وقتی فرزند از درون خودش دوست دارد مثل خاله، عمه … رفتار کند؛ این یعنی همان مسیر گذشته را طی کرده و رشد نیافته.

به عنوان پدر یا مادر باید یاد بگیریم به جای تفکر کاریابی درکودک، تفکر کارآفرینی در فرزندان ایجاد کنیم.

فرزند ما همیشه نباید بشنود که کار کمه یا اینکه فلان رشته بهتره پس برود آن رشته تا شغل خوبی داشته باشد.

واقعیت این هست که کارآفرینی یک جرإت و شجاعت میخواهد که باید مادر از کودکی در فرزندش رشد بدهد. واقعاً باور کنه که چرا نیاز داشته باشه به دنبال کار باشه بلکه فرزند شما فردی میتونه باشه که افراد دیگر در کنارش کار داشته باشند.

در کتابی به این نکته اشاره شده که به فرزندمان شکست را نشان بدهیم، چون بعد از آن خیلی لذت بخش خواهد بود. مثلاً: فردی بود که هر روز دوچرخه سواری می‌کرد و هر روز زمین می‌خورد. یک روز به پدرش گفت من امروز اصلا ً زمین نخوردم و خیلی خوب دوچرخه بازی کردم. پدر گفت پس قطعاً امروز چیز جدیدی یاد نگرفتی، اگر چیز جدیدی در دوچرخه سواری می خواستی یاد بگیری یه بار زمین می‌خوردی. با این شیوه فرزند بزرگ کردن، منجر به رشد اقتصادی بیشتر فرد می شود.

تکنیک‌های مختلفی می شود برای خلاقیت ارائه داد: نقاشی های ناقص بکشیم و از فرزندمان بخواهیم تکمیلش کند. این مورد هم به دقت و تمرکز و هم به خلاقیت کمک می کند یا اینکه یک صفحه پر از مربع بکشیم و از فرزندان بخواهیم بگوید این‌ها چی هستند، یکا زیر این‌ها چی هستند؛ یکی ممکن است بگوید که در، پنجره، قاب عکس و… هر چه تعداد بیشتر باشد به خلاقیت فرزندان بیشتر کمک می‌کند.

از فرزندمان بخواهیم قصه هایی که شب میخوانیم را تغییر بدهد یا فردا شب من داستان رو طوری تعریف کنم که انتهای متفاوتی داشته باشد یا اینکه یک داستان را خودش بسازد.

می‌توانیم کلمات مختلف را روی یک کاغذ بنویسیم و داخل ظرفی قرار بدهیم و شب که خواستیم برای فرزندمان قصه بگوییم، از کودک بخواهیم تا چند کلمه را بیرون بیاورد و با استفاده از آن‌ها یا ما برایش قصه بگوییم یا او برای ما تا به این صورت خلاقیت خود و فرزندمان را افزایش دهیم.