افت تحصیلی و راهکارهایی برای مقابله با آن
زمان مطالعه: 8 دقیقه
صحبتهای دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه خانه و خانواده از رادیو ایران.
پرسش مجری: در ما والدینی که فرزند داریم و در مقاطع مختلف تحصیلی ممکن است فرزند داشته باشیم. دیدیم که همه چی دارد خوب پیش میرود. اما ناگهان بچهی دچار افت تحصیلی میشود.
از یک مقطع به مقطع دیگری این اتفاق میافتد. با کمک شما میخواستیم از این فرصت استفاده کنیم و دراینباره کمی بیشتر بدانیم. که بچهها معمولاً در چه وضعیتهایی دچار افت تحصیلی میشوند.
بعد برویم سراغ اینکه، چگونه میتوانیم جلوگیری کنیم از این افت تحصیلی؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مهمترین عاملی که باعث افت تحصیلی کودکانمان میتواند باشد بحرانهایی است که در زندگی اتفاق میافتد. و اضطرابی است که در فرزندان ایجاد میشود.
سرفصلهای این مقاله
- این، یکی از مهمترین عاملهاست که در هر مقطعی در اصل باعث افت تحصیلی میشود.
- همیشه در محتوای درسی تا سوم ابتدایی یک مقدار معلم راحت گرفته است.
- شرایط بد تغذیهای میتواند یادگیری را کاهش بدهد.
- یا کودک من دچار اختلال یادگیری است یا دچار نقص دقت و تمرکز است.
- ولی من میبینم که فرزندم در درس ریاضی مشکل دارد.
- هر کاری کردیم معلمش را دیدیم نرفت.
- مثل بچههایی که مدرسهی آنها تغییر کرده است.
- قاعدتاً این نمیتواند آینده خوبی را برای فرزند ما رقم بزند.
- تعدادی از کتابهای انتشارات فرزام برای پرورش فرزندانی توانمند:
- مجموعه پرورش ذهن کودک(هفت جلدی)[نسخه چاپی]
- فرزند بادقت من: راهنمای والدین و مربیان(نسخه چاپی)
- راهکارهای افزایش حافظه فعال(نسخه pdf)
- بازی پدیده شگفت انگیز (نسخه pdf)
این، یکی از مهمترین عاملهاست که در هر مقطعی در اصل باعث افت تحصیلی میشود.
یک زمانی بحث این بود که بگوییم مقطع تحصیلی و گفتند نگویید. اینها جدا از هم نیستند. بگوییم دوره تحصیلی، در هر دوره تحصیلی دلایل خاص خودش را میتواند افت تحصیلی فرد داشته باشد.
گاهی به مسائل خود فرد برمیگردد. کودکی که خدای نکرده دچار افسردگی شده باشد. انگیزش خود را از دست داده باشد. دچار اضطراب شدید شده باشد. و یا به محیط خانواده ممکن است برگردد.
خانوادهای که دچار مشکل هستند قاعدتاً فرزندشان هم دقت و تمرکز لازم را برای یادگیری نخواهد داشت. و در نهایت افت تحصیلی را ما داریم.
گاهی افت تحصیلی، در یکی دو تا از درسها ممکن است اتفاق بیافتد. و اون دیگه دلایلی شخصیتر میتواند باشد.
فرزندی که نتوانسته است یک ارتباط خوبی با معلم شیمی برقرار بکند. ناخودآگاه ما میبینیم افت شدیدی دارد نسبت به بقیه دروس.
اما چیزی را که من میخواهم به خانوادهها بگویم، نکتهای که شاید کمتر دیده شده باشد. ما معمولاً در دبستان سال اول و دوم دبستان، و حتی سوم چون دروس توصیفی ارزیابی میشود از کودکان، گاهی نقاط ضعف بچههای ما دیده نمیشود.
نه اینکه وجود نداشته باشد. بعضی از مشکلات کودکان ما از 3 سالگی بچه وجود داشته است. مثلاً، حافظه فعال دیداری این کودک ضعیف است.
همیشه در محتوای درسی تا سوم ابتدایی یک مقدار معلم راحت گرفته است.
مخصوصاً، حالا تا سوم ما این موارد را داریم. و گاهی هنگامی که از دوم ابتدایی به سوم میروند خیلی از معلمها دقت نظر بیشتری روی این موارد دارند.
میبینیم که مثلاً این کودک غلط دیکته زیاد دارد یا مثلاً حافظه فعال شنیداری مشکل دارد. و غلط و جا انداختنهایی در دیکته دارد.
جا انداختنهایی که برای جملات طولانی اتفاق میافتد. و مثلاً یک قسمت از جمله را این کودک جا میاندازد. یا حالا دقت دیداری ضعیفتر است و مثلاً، دندانه، نقطه را جا میاندازد.
بحث ما این است که، این موارد از قبل وجود داشته ولی بروز آن را ما بیشتر در سوم و چهارم ابتدایی میبینیم. برای اینکه این سالهایی است که انتظار معلم از بچه متفاوت شده است. و یا انتظار خانواده از کودک متفاوت شده است.
ولی این موارد از قبل هم مشکلاتش بوده است. ما با خانوادههای زیادی مواجهیم که برای بچه سوم و چهارم مراجعه میکنند. و میگویند خیلی قبلاً خوب بوده و معلمش همیشه ازش راضی بوده است.
وقتی که برمیگردیم به بک گراند تحصیلی اون کودک، میبینیم که معمولاً فکر میکرده که یک همچنین چیزی عادی است. هیچ اشکالی ندارد که بچه جا بیاندازد یا بچه غلط املایی داشته باشد. بعداً یاد میگیرد.
خیلی در اصل دقت نظر کم بوده است و یا تصور این بوده است که اینها با تغییرات سن تغییر میکند. برای همین هم در این موارد ما شاهد افت تحصیلی ظاهری هستیم.
خانواده با این مشکل مواجه میشوند که کودک وضعیت تحصیلیاش بدتر شده است. ولی در اصل ریشه در سالهای قبل داشته است. و گاهی شرایطی مثل تشنگی ۱۰% یادگیری را کاهش میدهد.
شرایط بد تغذیهای میتواند یادگیری را کاهش بدهد.
خواب نامناسب یادگیری را کاهش میدهد. این موارد اگر برای فرزندان ما در هر سنی اتفاق بیافتد. میتواند ضرر زیادی برای کودک داشته باشد.
یکوقتهایی من این مثال را برای خانوادهها میزنم که اگر خدایی نکرده فرزند شما دچار مشکلی در ریهاش باشد. وقتی در خانه سرفه میکند شما دعوایش میکنید؟ شما بد باهاش برخورد میکنی؟
حالا این یک مشکلی در یادگیری دارد. اگر تبعاتش را ببینی و نمره بد آن را ببینی مثل همان زمان که بچه مشکل ریه دار سرفه میکند، ما تازه دلسوزی هم داریم و یک لیوان آب هم برای او میبریم.
باید با این بچه مواجه بشویم. ولی یکقدم اشتباهی که خانوادهها دارند این است که، معلم خصوصی میگیرند برای بچهها در این شرایط. واقعاً معلم خصوصی نمیتواند راهکار مناسبی باشد.
وقتی که مثلاً ما در خانه تنش داریم. فرزند من دچار بدخوابی شده است. و اُفت تحصیلی دارد، معلم خصوصی چه کاری میتواند برای کودک من انجام بدهد. ما باید ریشهایتر به قضیه نگاه کنیم.
یا کودک من دچار اختلال یادگیری است یا دچار نقص دقت و تمرکز است.
بهجای اینکه معلم خصوصی بگیریم باید بررسی بکنیم ریشهای مشکل را پیدا کنیم و در جهت حل مشکل گام برداریم.
خیلی وقتها ما دیوار خانه ریخته و خراب است. بهجای اینکه یک آجر و یک مشت سیمان برداریم. و دیوار را درست کنیم یک کاغذ دیواری بسیار گران و شیک برمیداریم و میخواهیم روی آن بکشیم.
این کاغذ دیواری کاری برای ما نمیکند. گاهی کارهایی که ما به عنوان والدین انجام میدهیم در اصل مدل همان کاغذ دیواری است.
در صورتی که اگر آن دیوار را بچینیم تا سالهای سال میتواند فرزندمان راحتتر یاد بگیرد. مشکلات زیادی ما در حوزه افت تحصیلی داریم چون در مرحله تشخیص که دلیل چه چیزی هست یک مقدار والدین ما شاید بتوانم بگویم بدبینانه با فرزندانشان رفتار میکنند.
خیلی از والدین معتقدند کودک آنها درس نمیخواند و بعضی از آنها از این جمله استفاده میکنند که نمیخواهد.
من مراجعینی دارم که میگوید این نمیخواهد بخواند، اگر بخواهد درست میخواند. عزیزم ما نیاز به این داریم که این بچه بتواند ولی الآن نمیتواند. این نخواستن با نتوانستن دو چیز متفاوت است. و واقعاً باید با دقت به آن نگاه کنیم.
پرسش مجری: چند پرسش داریم که آنها را برای شما میخوانم. یکی از عزیزان گفتهاند که فرزند من در درس ریاضی که الآن کلاس سوم است. خیلی ضعیف است. ولی وقتی با معلمان صحبت میکنم میگویند که این مدلی نیست.
ولی من میبینم که فرزندم در درس ریاضی مشکل دارد.
از شما خواستن که نظر خودتان را بفرمایید که چه کاری انجام بدهند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: با اینکه نظر معلمان ارجح هست. بستگی به آن معلم دارد. گاهی ما به عنوان والد توقعاتمان از فرزندانمان بیشتر از حد طبیعی هست. مثلاً فرزند ما در کلاس سوم جمع را یاد گرفته ما سوالی را بر اساس تقسیم انتظار داریم فرزندانمان حل کند.
همچنین امکانی وجود ندارد و ما فراتر از اون حد کودکمان توقع داریم و اشتباه است. اما گاهی هم معلمها در این حوزه یک مقدار سهلانگارانه به قضیه نگاه میکنند و اشتباه است.
خوشبختانه کم هستند یک همچنین معلمهایی. معلمهای ما بیشتر با دقت دارند بررسی میکنند کودکان را. ولی این آیتم هم وجود دارد.
در یک همچنین شرایطی نمیتوانیم قاطعانه بگوییم که والد، دارد درست میگوید. شاید والدی کمالگرا باشد و خیلی از فرزندش توقعات بسیار زیادی داشته باشد. و یا معلم درست میگوید. چون ممکن است معلم هم اگر شرایط این کودک از نصف بچهها بهتر باشد به نظرش خوب باشد.
میتواند دلیلش این باشد که، معلم یک حالت معمولی را از کودک انتظار دارد ولی والد یک حالت کمالگرا را از کودک انتظار دارد.
پرسش مجری: خانم دکتر عزیز ما تلفن هم در همین زمینه داریم که باهم میشنویم.
من یک نوه دارم که پدر و مادرش از یکدیگر جدا شدهاند و الآن نه سال است که من، او را بزرگ کردم. پارسال هم میگفت که معلمش من را میزند اگر چیزی را اشتباه بگم. با خط کش من را تند تند میزند. من دیگه نمیروم.
هر کاری کردیم معلمش را دیدیم نرفت.
ترک تحصیل کرده پارسال. امسال باز او را گذاشتیم. ولی اصلاً علاقه به درس ندارد. به هیچ صراطی هم مستقیم نیست. همش گوشی دستش هست. و میرود این ور و اون ور. من را راهنمایی کنید.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: متأسفانه ما شاهد آن هستیم. حتی در تهران و حتی در مدارس غیرانتفاعی یک همچنین مواردی هم دیده شده است. ببینید هر انسانی یک آستانهی تحمل دارد. هر انسانی ممکن است در شرایطی رفتاری را بکند که اشتباه باشد.
ولی در جایگاه یک معلم ما نمیتوانیم با دلیل این کار را انجام بدهیم. معلمی را ندیدم تا حالا ولی شنیدم در شهر تهران که بچهها را بین در و دیوار میگذاشته و در را میبسته.پ
بااینکه مدرسه غیرانتفاعی در تهران و با دوربین مداربسته اولیای مدرسه متوجه یک چیزی شدند. کسی که اصلاً معلم باشد و واقعاً معلم باشد این مشکل را ندارد.
گاهی حالا بعضی از مدارس یا برای شرایط خاص مالی یا برای شرایط خاصی که در این مدرسه اتفاق افتاده. امروز مثلاً میخواهند یک فردی را جایگزین بکنند. فردی که جایگاهش معلم هم نیست. او را قرار میدهند.
و چون آن فرد برای مدیریت کلاس آموزشی ندیده است. برای مدیریت کلاس، میآید از خشونت استفاده میکند. خشونت خدای نکرده فیزیکی هم باشد دیگه بدتر هم است.
پرسش مجری: یک پرسش دیگه هم داریم. که گفتن، آیا مهاجرت میتواند باعث افت تحصیلی بچهها بشود؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: هر تغییری که باعث اضطراب در فرد بشود میتواند تأثیرگذار باشد در افت تحصیلی. مهاجرت هم تغییر بزرگی در افراد است که ناخودآگاه اضطراب هم دارد.
مثل بچههایی که مدرسهی آنها تغییر کرده است.
و وقتی که دوره تحصیلی عوض میشود. بچهها دچار افت تحصیلی میشوند.
پرسش مجری: خانم دکتر عزیز با توجه به اینکه آن مادربزرگ نازنین هم دغدغهی ایشان در این بود که چطور میتوانند فرزندشان را به مدرسه علاقهمند بکنند. و ما میخواهیم که شما راهکارهایی را در این چند دقیقه ارائه بدهید. پس برویم سراغ راهکارهایی که شما میفرمایید.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: با بچههایی که علاقه به تحصیل واقعاً ندارند و پدر و مادرها هستند. که مثل خانم ذبیح گفتند که بچهی من تا کلاس اول دبیرستان عالی درس میخواند ولی الآن احساس میکنم. که یک آدم دیگه هست. بههیچعنوان دوست ندارد حتی تا مقطع دیپلم پیش برود.
متأسفانه ما با شرایط جامعه مواجه هستیم که تحصیلات نتوانسته برای خیلی از افراد آیندهی موفقی را بسازد. وقتی فرزند ما در دور و اطرافش مخصوصاً بچههای دبیرستانی که قاعدتاً درک بهتری از جامعه اطرافشان دارند.
میبینند که افرادی هستند با تحصیلات بسیار عالی ولی متأسفانه برای پیدا کردن شغل مشکل دارند. و افرادی هستند که بهجای اینکه زمان و وقتشان را در حوزه تحصیل بگذارند. در حوزه کارآفرینی گذاشتند و در نهایت در حوزه کسب و کار خیلی موفق است.
بحث ما این است که بهترین موفقیت و بهترین آینده برای فرزندمان این است که، تحصیل و کسب و کار در کنار هم باشد. قطعاً ما باید به فرزندمان یاد بدهیم که اگر شما دارید درس دبیرستان را میخوانی، در کنارش چهارتا مهارت کسب و کار هم یاد بگیر. که در آینده زندگی بهتری داشته باشی.
ولی تفکیک این دو تا مثلاً کودکی که میگوید نه، دیگه نمیخوام برم مدرسه به درد نمیخوره. و من میخواهم برم تو حوزه کسب و کار.
قاعدتاً این نمیتواند آینده خوبی را برای فرزند ما رقم بزند.
پرسش مجری: در چنین شرایط باید چه کار کرد وقتی که بچه خیلی پافشاری میکند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مشکل را حل کنید. ۹۰% یک چنین شرایطی بچهها دچار اختلالهای یادگیری هستند. و ما متوجه نشدیم بهجای اینکه مشکل این بچه را حل کنیم که نمیتواند بخواند یک چیزی را یا اگر میخواند، درکی درست از آن ندارد.
نمیتواند حفظ بکند یا حتی اگر، حفظ کرد نمیتواند سر امتحان بنویسد. اینها هرکدام به یک مشکل برمیگردد که اگر حلشان بکنیم قطعاً آینده بهتری برای فرزندانمان داریم.
ولی ما بهجای حل اینها فقط به فرزندمان میگوییم که درس بخوان. حالا گاهی درس بخوان در کنارش پاداشی را تعریف میکنیم که اگر بخوانی این هدیه را بهت میدهیم. جایزه را بهت میدهیم.
بعضی وقتها تهدید داریم درس بخوان که اگر نخوانی این تنبیه برای شما وجود دارد. و در نهایت شرایطی را ایجاد میکنیم که این کودک فکر میکند دست خودش است. یک همچنین چیزی یا ما به عنوان یک والد اینجوری فکر میکنیم.
اما، قطعاً مشکلات را باید حل کنیم. مادربزرگ عزیزی که صحبت میکردند و آن بچه قاعدتاً در یک شرایط پر از آرامش، را ندارد. قاعدتاً مشکلاتی را دارد به خاطر اینکه پیش پدر و مادر خودش نیست و پیش مادربزرگ دارد زندگی میکند قطعاً مشکلاتی را دارد. یک همچنین شرایطی ممکن است اضطراب این کودک را زیاد کرده باشد.
ممکن است کودک دچار افسردگی شده باشد. و متوجه نشدند و یک نکته اساسی که در لابهلای صحبت ایشان بود. اینکه همش دنبال گوشی است.
ببینید، فضای مجازی خودش یکی از عاملهای کاهش دقت و تمرکز و افت تحصیلی است. اگر، قرار باشد فرزند من مداوم استفاده کند از گوشی دچار افت تحصیلی میشود. و اگر الآن دچار آن نیست قاعدتاً در آینده دچار آن میشود.
دیدگاهتان را بنویسید