راهکارهایی برای داشتن خانوادهای سالم، آرام و شاد
زمان مطالعه: 8 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی، دکتر سیما فردوسی و دکتر حسین فرحبخش در برنامه تلوزیونی حال خوب از شبکه سلامت.
سرفصلهای این مقاله
- مهمترین دغدغه ما در برنامه حال خوب توجه ویژه داشتن به خانواده هست.
- پرسشهای بینندگان:
- حتی سن خانم کوچکتر یا بزرگتر باشد خیلی ملاک نیست.
- این منحنی که بالا میرود انتظار بر این است که فرد پختهتر بشود و تجارب بیشتری کسب کند.
- این تفکر اشتباه است.
- اتفاقاً هرچه این کارها را به صورت متقابل و تلافی جویانه انجام دهید، موضوع بدتر میشود.
- باید گفتگویی با خانواده تشکیل داده بشود.
- در این رابطه باید به نیازهای کودکان توجه بشود که یکی از نیازهای کودکان، بازیها است.
- فضا باید متنوع باشد و شدت محرکهای سطح بالاتری برای آنها ایجاد بکنیم.
- گرما و صمیمیت و کنترل را باید در کنار سایر عوامل به آنها توجه کنیم.
- متأسفانه رفتار طلبکارانه بسیار آسیب زننده هست.
- تعدادی از کتابهای انتشارات فرزام برای کمک به والدین جهت پرورش فرزندانی توانمند:
- مسیر ایجاد تفکر انتقادی(نسخه pdf)
- بازی پدیدهای شگفت انگیز(نسخه چاپی)
- باهوش خوشاخلاق(نسخه چاپی)
- باهوش خوشرو(نسخه pdf)
مهمترین دغدغه ما در برنامه حال خوب توجه ویژه داشتن به خانواده هست.
کسی که خانوادهای دارد یعنی مطمئن است که تا آخر عمر دوست داشته خواهد شد. و البته این اطمینان را دارد که همواره کسانی در زندگی هستند که دوستشان دارد. و بهانه و فرصتی هستند برای بهتر زندگی کردن.
این طور میشود گفت که خانواده شاهکار طبیعت است. چقدر خوب است که ما در کنار داشتههایمان قدر خانواده که بزرگترین سرمایه ما است احساس خوشبختی و حال خود را بارها و بارها به کرات تجربه کنیم.
اما برای داشتن یک خانوادهای سالم و یک خانوادهای آرام باید مراقب باشیم. و بدانیم و آگاه باشیم که چه آسیبهایی میتواند خانواده ما را تهدید کند. که خوشبختی و آرامش شما را به عنوان تهدید، ایجاد نگرانی کند و خانواده ما را از خانوادهای شاد و آرام فاصله دهد.
امشب با حضور مهمانان عزیز تصمیم ما این است که پاسخگوی سوالات شما باشیم که دغدغه آن داشتن یک خانواده سالم و شاد است.
در این برنامه محور اصلی پاسخگویی به سوالات بینندگان و پیامکهایی است که در رابطه با داشتن خانوادهای سالم شاد و آرام برای ما ارسال کردند.
پرسشهای بینندگان:
- فاصله سنی پسر و دختر برای ازدواج بهتر است چند سال باشد؟
- من و همسرم شش سال است که با همدیگر زندگی میکنیم، همسرم ۱۲ سال از من بزرگتر است و یک دختر شش ساله داریم وضعیت زندگی ما عالی است جناب دکتر فرحبخش پدر من همواره با ما قهر میکند و فاصله میگیرد؟
- پسر من ۱۵ ساله است و بسیار بیاحترامی میکند حتی بارها بر روی مادرش دست بلند کرده است؟
- آیا مصرف مشروبات الکلی برای نوجوانان خطرساز است؟
- پسرم ۱۱ ساله است و استرس زیاد دارد چه کاری انجام دهم؟
- فرزند ما انگیزه لازم برای مشق نوشتن را ندارد دخترم شش ساله است؟
- چگونه نه گفتن را آموزش بدهیم؟
- متأسفانه فرزند من فقط تمایل به بازیهای کامپیوتری دارد. چه کاری انجام دهیم؟
- سن استفاده از فضای مجازی و بازیهای رایانهای چه سنی است؟
- دختر هشت ساله من ترجیح میدهد بیشتر در اتاق خودش باشد؟
پاسخ دکتر فرحبخش عضو هیئت علمی دانشگاه علامه: در رابطه با فاصله سنی پرسیده بودند. واقعیت این است که مطالعات و پژوهشهایی که انجام شده است پاسخ قطعی برای این موضوع سخت است. یعنی سن و تفاوت سنی خیلی ملاک موفقیت و شکست در ازدواج نیست.
حتی سن خانم کوچکتر یا بزرگتر باشد خیلی ملاک نیست.
و حتی در مواردی خانم بزرگتر بودند و زندگی بسیار خوب پیش میرفت. توانمندی کنارآمدن با یکدیگر، توانمندی گفتگو کردن و تأمین نیازها هست که نکته مهمی است.
عدهای شرایط فرهنگی را بیان میکنند. اگر در فرهنگی در جامعه مطرح است که دختر و پسر در سن پایین ازدواج کنند والدین حمایت درستی از آنها دارند میتوانند زندگی خوبی را تشکیل دهند، تعیین قطعی سن ملاک نیست. مثلاً هر کی سنش پایین است ناپخته است برعکس اگر سن بالا است حتماً پخته است. بستگی به رشد و تجربیات افراد و سایر موارد دارد.
پاسخ دکتر فردوسی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی: همانطور که جناب دکتر فرمودند پختگی موضوع مهمی هست و بلوغ در تمام زمینههای جسمی روانی و فکری ذهنی مهم هست. یکی از شاخصها و مؤلفههایی که به وسیله آن میتوان بلوغ را بسنجیم سن است.
انتظار بر این است که افراد هرچه سنشان بالاتر میرود، پختهتر میشوند، و تجربیات بیشتری کسب میکنند. و به هر حال برای ازدواج آمادهتر میشوند و البته تفاوتهای فردی در این زمینه وجود دارد. مثلاً شما یک فرد را در سن ۱۲ سالگی با همان فرد در سن ۱۶ سالگی بسنجید یا سن ۲۰ سالگی بسنجید.
این منحنی که بالا میرود انتظار بر این است که فرد پختهتر بشود و تجارب بیشتری کسب کند.
از این زاویه اگر به مسئله نگاه کنیم، خوب قطعاً با افزایش سن انتظار هست که بلوغ جسمی و فکری عاطفی و روانی بالاتری فرد کسب کرده باشد و افراد را به هیچ عنوان نمیشود با یکدیگر سنجید.
پاسخ دکتر امیر آتشانی روانشناس و پژوهشگر: به نظر من یک بحثی در دنیا مطرح است با نام مهارتهای قرن بیست و یکم. چهار مهارت کار تیمی، انجام دادن ارتباط مؤثر، داشتن خلاقیت و تفکر انتقادی. اگر قاعدتاً از سن کودکی و در سن بزرگسالی در فرد رشد کند همان کار تیمی میتواند، خانواده منسجمتر بار بیاورد.
پاسخ خانم فردوسی: پرسشی بود در رابطه با پسری که بیاحترامی میکند و دست بر روی مادر بلند میکند. اولین کاری که باید انجام دهیم این است که ببینیم آیا این رفتار در این خانوادهای که هست مشاهده شده است؟
آیا پدر و مادر این کار را میکردند؟ چون یکی از مسائلی که باید در نظر بگیریم این است که این نوجوان کتک زدن را یاد گرفته است یا نه؟ اگر این طور باشد والدین باید رفتارشان را اصلاح کنند.
موضوع دیگر قطعاً این اولین بار نبوده که این نوجوان این کار را انجام داده است. در خیلی از خانوادهها کودکان والدین خود را میزنند والدین میخندند و فکر میکنند که این بچه است و بچه زمانی که بزرگ بشود دیگر این کار را انجام نمیدهد.
این تفکر اشتباه است.
وقتی بچه کتک میزند یا حرف زشت میزند یا اشیا را پرت میکند یا خرابکاری میکند و در همان مقطع برخورد درستی صورت نگیرد، به شکل عادت در میآید.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: یک پژوهش در تابستان گذشته انجام شد که مشخص کرد افرادی که دچار نقص توجه باشند، اما هوش بالایی داشته باشند کمتر در مباحث تحصیلی این مشکل را میبینیم. اما این افراد در سن ۸ تا ۳۲ سالگی بیشترین خشونت را از خود نشان میدهند.
همانطور که خانم فردوسی عنوان کردند ما باید ریشهیابی کنیم شاید دلیلی داشته باشد که به رفتار پدر و مادر ربط پیدا نکند و درونیتر باشد.
پاسخ دکتر فرحبخش: من چند راهکار کاربردی به این مادر پیشنهاد میکنم:
اول اینکه قبول کند من به عنوان مادر توانمندتر از نوجوان هستم. و حس اعتماد به نفس و خودکارآمدی را در خودش تقویت کند.
دوم به خودش دلگرمی دهد که من میتوانم فرزندم را کنترل کنم.
سوم سعی کند احساس کینه و خشمی که به فرزند خودش ایجاد کرده را دور بریزد.
چهارم تا جایی که میشود با پسرش محترمانه برخورد کند و از پسرش در جاهای مختلف تعریف کند.
پنجم از او کارهای مسئولانه بخواهد و برای کارهای مسئولانه او را تشویق کند.
اگر میگویند این کارها را انجام دادم و فرزندم بدتر شده است.
اتفاقاً هرچه این کارها را به صورت متقابل و تلافی جویانه انجام دهید، موضوع بدتر میشود.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: سوال مطرح شده بود با عنوان پسر یازده سالهای که استرس زیادی دارد، نکته اولیه بیشتر زمانی که خانواده پرتنش هست و یا مادر خودش دچار استرس هست این موضوع در فرزندان اتفاق میافتد.
حال آگاهی اگر از عوامل اصلیای را بخواهیم بررسی کنیم. یکی از عوامل بچههایی که دچار سانحهای نشدهاند و مشکلات خاصی برای آنها ایجاد نشده است. و اینها استرس زیادی را تجربه میکنند دلیلش از انتظارات زیاد والدین هست. خانوادههایی که از فرزند خود بیش از حد تواناییهایش انتظار دارند. باعث میشود تا این بچه را دچار اضطراب زیاد کنند.
پاسخ دکتر فردوسی: سن ۱۱ سالگی سن شروع بلوغ در شروع نوجوانی است و بحران استرس و اضطراب نوجوانی در این سن شروع میشود.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: من فکر میکنم در این حوزه بیشترین موضوعی که کمک کننده است علاوه بر مواردی که به خود نوجوان برمیگردد رفتار والدین است. اگر زندگی آرامی داشته باشند و شرایط آرامی داشته باشند میتواند خیلی کمک کنند به فرزند خود تا موضوع بهتر بشود.
پاسخ دکتر فردوسی: دلنگرانیهای یک نوجوان باعث استرس میشود. باید حتماً توسط والدین شنیده شود. فرزند به چه چیزی فکر میکند و چرا نگران است؟
باید گفتگویی با خانواده تشکیل داده بشود.
هفتهای یکبار با فرزندان خود صحبت داشته باشند تا فرزندشان نپرسد و بیان کند هر چیزی که در درون خودش هست و یک فضای محترمانه ایجاد کنند و گفت و گو کنند.
پاسخ دکتر فرحبخش: در این زمانها بهتر هست که ما اول آرامش خودمان را حفظ کنیم. مورد دوم اینکه بررسی کنیم شاید بیرون از خانه اتفاقی برای نوجوان افتاده است.
مورد سوم این هست که شاید بیرون اتفاق نیفتاده است اما ما در خانه تنش و استرس ایجاد کردهایم باید سعی کنیم رفتار آرامشبخش با فرزندمان داشته باشیم.
اگر هیچ کدام از این موارد نبود سعی میکنیم با فرزندمان رفتار عاطفیتر و مهربانتری داشته باشیم. پذیرش صمیمانه مادر نسبت به فرزند شرایط را مطلوب میکند.
چهارمین مورد اینکه جملاتی که اعتماد به نفس به فرزند بدهد به او بگویم تا این توانمندی در او ایجاد بشود که با مسائلی که برای او دشوار است میتواند کنار بیاید.
پاسخ دکتر امینیان: پرسشی عنوان شد با این موضوع که فرزند من فقط به بازیهای رایانهای علاقه دارد.
در این رابطه باید به نیازهای کودکان توجه بشود که یکی از نیازهای کودکان، بازیها است.
اشاره داشتیم به بازیهای میدانی که در گذشته بسیار مورد توجه قرار میگرفت و جزء خاطرات خوش کودکی ما هست.
ما نمیتوانیم از کودک خود انتظار داشته باشیم بازی رایانهای را کنار بگذارند و در کنار خانواده خود بنشینند و دائم ما در فضای مجازی سیر و سلوک کنیم.
پیشنهاد ما به دوستان عزیز این بود که حتی کودکی که به زعم ما عادت اعتیاد گونه به بازی رایانهای دارد. وقتی بداند خانواده و سایر اعضای خانوادهای درگیر بازیهای میدانی هستند و در آن شور و شوق قرار دارند. بدون تردید بازی رایانهای را رها میکند و به جمع خانواده میپیوندد.
پاسخ دکتر فردوسی: بچههای امروز نیاز دارند در بازیهای خود از آن لذت ببرند. یکی تنوع طلبی بیشتر شده است و از فضاهای تکراری لذت نمیبرند.
بازیهای تکراری برای آنها جذابیتی ندارد. باید به این نکته توجه کنیم که اگر به فرزندمان میگویم بازی کامپیوتری نکن تو فضای مجازی نرو. چه جایگزینی برای آن انتخاب کردهایم؟
فضایی فراهم کردهایم؟ چه تنوعی فراهم کردهایم؟ و یکی شدت محرک باید بیشتر و قویتر باشد تا بچه پاسخگو باشد تا مراکز لذت خواهی در مغز فعال بشود و لذت ببرند. نمیتوانیم از کارهای یکنواخت و تکراری به بچه بدهیم و بگوییم اینها را انجام بدهد. حداقل کودکان و نوجوانان عصر دیجیتال اینگونه نیستند.
فضا باید متنوع باشد و شدت محرکهای سطح بالاتری برای آنها ایجاد بکنیم.
دکتر فرحبخش: بهتر است قواعدی در رابطه با استفاده از فضای مجازی و بازیهای آن در خانواده وضع بشود تا بتوانیم این مسئله را کنترل کنیم.
نکته بعدی این است که ممکن است با وجود تمام این کارها بچه بازی را رها نکند. در اینجا شما به سمت فرزندتان بروید. زمانی که بازی لذتبخش با فرزندتان دارید و رابطه صمیمانه بین والدین و فرزندان ایجاد میشود میتوانید او را محدود کنید و با خود به سمت بازی دیگری ببرید.
گاهی اوقات بچهها برای فرار از شرایط سرد خانوادهای به سمت بازی میروند. اگر شرایط خانواده گرم باشد بچهها به این سمت نمیروند.
موضوع بعدی زمانی که خود پدر و مادر سرگرم بازیها هستند و غرق در فضای مجازی هستند ناخودآگاه فرزند هم از آنها یاد میگیرد.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: ما میتوانیم گرما و صمیمیت را در کنار کنترل داشته باشیم. و عدم کنترل و عدم آگاهی والدین میتواند خیلی آسیب زننده باشد برای کودکان و نوجوانان. اگر گرمی و صمیمیت بین والد و کودک نباشد حتی جذابترین بازیها را طراحی بکنیم تمایل دارد در تنهایی بازی کند.
گرما و صمیمیت و کنترل را باید در کنار سایر عوامل به آنها توجه کنیم.
پاسخ دکتر فرحبخش: در رابطه با اینکه پدر خانواده همیشه قهرِ هست. خب حالا ما عضوی را در خانواده داریم که همیشه قهر هست پدر یا شوهر خانواده هست این موضوع میتواند علتهای مختلف داشته باشد میتواند ناشی از اختلالات و افسردگی باشد.
گاهی مواقع ناشی از شیوه تعامل این افراد است.
مثلاً اگر فقط با همسر خوب باشد و اگر به غیر از همسرش با بقیه نیز قهر هست یعنی اینکه این فرد نیاز به درمان جدی دارد. اگر بین فردی است راهش این است که ببینید او از چه چیزی خوشش میآید. و تا زمانی که نتیجه نگرفتید ادامه بدهید چون مستمر باشد نتیجهبخش است مگر اینکه این فرد مشکل جدی داشته باشد.
پاسخ دکتر امیر آتشانی: در رابطه با خانوادهای هوشمند یکی از هوشها هوش مدیریتی که باید در خانواده داشته باشیم که بسیار ارزشمند است. یک قسمت آن هوش تدبیرگرایانه عنوان شده است.
اگر فردی بتواند توانایی آن را داشته باشد که دیگران را طوری با سیاست با آنها ارتباط برقرار کند. که هم مشکلی پیش نمیآید و هم دیگران رضایت داشته باشند قاعدتاً بسیار کمک کننده است.
متأسفانه رفتار طلبکارانه بسیار آسیب زننده هست.
در خانوادهای افراد انتظار دارند زمانی که کار مثبتی انجام میدهند فوری بازخورد بگیرند، این رفتار بسیار آسیب زننده است.
پاسخ دکتر فردوسی: مصرف مشروبات الکلی گفته بودند برای نوجوان خطرناک است. بله قاعدتاً در هر سنی خطرناک است. چند نکته در این رابطه مورد بررسی قرار میگیرد:
یکی اینکه چرا نوجوان تمایل دارد از مشروبات استفاده بکند؟
معمولاً افرادی که اضطراب دارند، شخصیت نارسا دارند و رضایت از زندگی ندارند که رضایت بسیار مهم است از الکل استفاده میکنند و لذت میبرند از آن.
نکته دوم آیا در دسترس هست آیا در خانواده پدر مادر استفاده میکنند؟
سوم اینکه باید با او صحبت بکنیم که اگر مشکلی وجود دارد با خانوادهای که دارد باید با مشاوره صحبت کنند. من گاهی اوقات نوجوانان را میبینم که دوست دارند برای مقبولیت در میان دوستانشان این کار را انجام دهند.
دیدگاهتان را بنویسید