پرورش هوش اخلاقی در کودکان
زمان مطالعه: 8 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه خانه و خانواده از رادیو ایران.
پرسش مجری: خانم دکتر ویژه میخواهیم امروز در مورد پرورش هوش اخلاقی کودکانمان صحبت کنیم. تمام دغدغهی ما پدر و مادرها این است که فرزندانی تربیت کنیم که اخلاق مدار باشند.
و همین داشتن اخلاق یکجورهایی آیندهی آنها را تضمین خواهد کرد. چه کار کنیم تا اخلاقیات را در بچههایمان بالا ببریم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: واقعیت این است که ما اگر بخواهیم خیلی گامهای علمی را برای پرورش هوش اخلاقی در کودکان برداریم و برای اینکه فرزندانمان دارای هوش اخلاقی باشند و اخلاق مدار باشند، ما باید روی 5 حوزه در اصل کار کنیم.
سرفصلهای این مقاله
- 5 حوزه شامل:
- در اولین آیتم ما دربارهی نیکوکاری میتوانیم کار کنیم.
- نکتهی دوم انصاف داشتن است.
- به هیچ وجه نباید برای کودک سخنرانی کرد.
- تعداد تعالی اخلاقی بسیار زیاد است و اگر بخواهیم برای پرورش هوش اخلاقی در کودکان تیتر وار بیان کنیم،
- شامل:
- برای موارد دیکر مثل شکرگزاری، حتما سپاس از خدا و دیگران را داشته باشیم.
- و مهمترین قضیه این است که هر چه قدر که تلاش کنیم خودمان هم یک گام داریم پیش میرویم.
- یک شیوهی علمی افشاگری خانواده است.
- برای پرورش هوش اخلاقی در فرزندان خود میتوانید کتاب زیر را خریداری نمایید:
- باهوش خوش اخلاق (نسخه چاپی)
- باهوش خوش اخلاق (نسخه pdf)
5 حوزه شامل:
- روی ایمان آنها، بحث ما این است که نه اینکه روی مذهب خاصی هر مذهبی که باشد. روی ایمان به خدا کار کردن کمککننده است.
- تعالی اخلاقی را داریم که آیتمهای آن را امروز با هم صحبت میکنیم.
- خودشناسی میتوانند کمککننده باشد در این حوزه
- عزتنفس داشتن میتوانند کمککننده باشد.
- و در نهایت تعدیل عواطف که شاید یک همپوشانی با هوش هیجانی هم داشته باشد.
اینها را میگذاریم برای جلسات آتی. امروز من در خدمت شما هستم برای اینکه آیتمهای هوش اخلاقی یک فرزند بااخلاق داشتن را بیان کنیم.
پرسش مجری: میشود خیلی کوتاه هم بگویید که وقتی در مورد ایمان با خدا هم صحبت میکنیم باورهای دینی به وجود میآید. این را چگونه به آن بپردازیم به عنوان پایه و بعد برسیم به بقیهی مسائل؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: میدانید واقعیت این است که اگر من بتوانم به کودکم آموزش بدهم که یک خدایی است که ما را آفریده است. و در جاهایی که ما به او نیاز داریم. میتوانیم دست به دامان خدا بشویم و خیلی وقتها میتواند اگر خیر ما در آن باشد آن اتفاقی که ما میخواهیم میافتد.
یک همچنین چیزی به بچههای ما آرامش میدهد و اضطراب آنها را در قرن 21 که میزان استرس خیلی زیاد است، خیلی میتواند آن را کاهش دهد.
پرسش مجری: میپردازیم به تعالی اخلاقی، تعالی اخلاقی یعنی چی؟ چه کار باید انجام بدهیم؟ چه بخشها و چه موضوعاتی را باید مد نظر قرار بدهیم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: آیتمهای مختلفی هست در تعالی اخلاقی ولی تک تک اینها را ما به عنوان پدر و مادر میتوانیم به آن فکر کنیم و راهکار برای آن پبدا کنیم.
در اولین آیتم ما دربارهی نیکوکاری میتوانیم کار کنیم.
زمانی که مادری، لباس کودکش کوچک میشود و این را تا میکند، مرتب میکند. میشوید اگر دکمهای افتاد است میدوزد بعد بستهبندی میکند. و بعد به کمک خود کودک آن را به مراکز تحویل دهند.
یا اینکه اول مهر است و لوازمالتحریر برای کودک خود تهیه کردند و برای یکی از بچههایی که در این مملکت زندگی میکند مثلاً سیلزدهها تهیه میکنند و برای آنها ارسال میشود. به این صورت داریم گامهای پرورش هوش اخلاقی را به فرزند خود یاد میدهیم و این به رشد اخلاقی او کمک میکند.
نکتهی دوم انصاف داشتن است.
چون ما معمولاً همه چیز را به حق برای خودمان میدانیم یک همچنین چیزی را نمیآییم به فرزندان خود آموزش بدهیم.
واقعیت این است که ما میآییم به دیگران فقط چیزهایی که به نفع خودمان است مطرح میکنیم و به فرزندمان نمیگوییم که این اشتباه را من کردم و فلانی هم این اشتباه را کرد.
در صحبتهایمان در مورد مسائل کلی ما نمیآیم تقصیرهای خودمان را به گردن بگیریم بیشتر میایم تقصیرهای طرف مقابل را به گردن میگیریم.
مثلاً، در دعوای پدر و مادرها گفتوگوهایی که کمی تنش تند داشته باشد. ما امیدواریم که دعوا بین پدر و مادرها به وجود نیاید.
ولی اختلاف نظر وجود دارد و متأسفانه بچههای ما هم میبینند. و اگر هرکدام از ما چیزهایی که حق خودمان میدانیم را بلند بلند بیان کنیم و هیچوقت منصفانه، به قضایا نگاه نکنیم.
و بیایم بارهای مثبت و منفی را بیان کنیم. جاهایی که حق ما است و جاهایی که حق دیگری است. وقتی که اینجوری بیان میکنیم ناخودآگاه کودک ما هم انصاف را یاد میگیرد.
به هیچ وجه نباید برای کودک سخنرانی کرد.
در آموزش رفتاری هم داریم. سخنرانی اینگونه است که من گاهی قصهای را از پیامبران میگوییم، قصهای را از یک نیکوکاری یک فرد خوب میگویم این اشکال ندارد که در قالب قصه به فرزندمان بگوییم.
ولی اینکه بگوییم شما نیکوکار باش و به مردم کمک کن اصلاً نه تنها جواب نمیدهد و شاید فرزندمان باعث شود که اصلاً این کار را انجام ندهد. چون آن را یک شعار میداند نه یک عمل.
پرسش مجری: برای اینکه اینها را نهادینه کنیم تنبیه هم میشود کرد؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: نه برای تعالی اخلاقی ببینید یک وقتی فرزند ما در مقابل یک همچنین چیزی رفتار میکند، مثلاً دزدی میکند.
در یک همچنین زمانی به سن کودک توجه میکنیم ما سن زیر 12 سال فقط میگوییم که سن مالکیت در این بچه شکل نگرفته است.
بعد از 12 سال را میبینیم که شرایط چه بوده است گاهی واقعاً نیاز است مثلاً بچه آنقدر گرسنه است که یک شیرینی برمیدارد از جایی.
ولی یک وقتی کودک من فقط برای جلب توجه آن کار را میکند که اینها میشود مشکلات روحی که نیاز به کمک متخصصین در این حوزه دارد.
تعداد تعالی اخلاقی بسیار زیاد است و اگر بخواهیم برای پرورش هوش اخلاقی در کودکان تیتر وار بیان کنیم،
شامل:
- فروتنی
- صبر
- نظم و وقتشناسی
- شکرگزاری
- صداقت و راستگویی
- اعتدال داشتن
- پرهیزکار بودن
- وحدت شخصیت داشتن
- امانتداری
- ایثار و گذشت
- رازداری
- عفت و حیا
- و انصاف و نیکوکاری
ما فقط کلی گفتیم ولی چند تا از اینها را مثل صبر را دقیق بیان میکنم.
صبر داشتن را ما میتوانیم به فرزندمان از حدود 1 سالگی آموزش دهیم. قرار نیست برای آنها کلاس بگذاریم که صبر یعنی این، قرار است اگر بچهی ما گفت آب، چند لحظه صبر کنیم بعد به او بدهیم.
اگر کودک دوسالهی من مداد رنگیاش را خواست، بگویم صبر کن به غذا سر بزنم و بعد. یک کار عملی را در آن وسط انجام بدهم. صبر کن مامان زیر گاز را خاموش کنم. صبر کن این لباس را پهن کنم بعداً.
اگر بتوانیم همین صبر کن صبر کن را بتوانیم با یک برنامهی منسجم دقیق باشد. در مراحل اولیه یک دقیقه یک همچنین چیزی را انجام بدهیم. حتی گاهی برای بچههای زیر دو سال زیر یک دقیقه هم باشد کفایت میکند برای شروع.
ولی در اصل اگر بخواهیم برنامهریزی دقیقی داشته باشیم یک برابر سن و دو برابر سن کودک به دقیقه میتوانیم صبر را آموزش بدهیم.
حتی اگر بچهی من 3 سالش است من میتوانم بین 3 دقیقه تا 6 دقیقه انتظار داشته باشم که صبر کند. اینکه الآن نه فردا و فرداها یک همچنین چیزی را کودک نمیتواند آموزش صبر را ببیند.
اگر میخواهید آموزش صبر باشد همان چند دقیقه قبلش کار را انجام بدهید. حس اینکه یک زمانی را تحمل کرده تا یک کاری را انجام دهد. البته منظور من این نبود که هر کاری بچه میخواهد موکول کنیم به بعد.
یک وقتی فرزند من تقاضای رفتن به پارک دارد و امروز ما شرایط آن را نداریم و به او میگوییم که فردا میرویم.
برای موارد دیکر مثل شکرگزاری، حتما سپاس از خدا و دیگران را داشته باشیم.
ما یک برنامهای داشتیم که کلمات جادویی که قرار بود هم فرزندان و هم والدین بلد باشند تشکر کردن را بلد باشند.
مثل شکرگزاری هست. یک درخواست درست و سپس شکرگزاری و عذرخواهی در این مورد من یادم است که وقتی که کوچک بودیم.
وقتی که غذایمان تمام میشد علامت اینکه غذایمان تمام شده است باید میگفتیم خداروشکر. بعد اگر مثلاً نمیگفتیم و بلند میشدیم مادرم صدایمان میکرد میگفت میخواهی برگردی غذا بخوری باز بکشم تو بشقابت.
وقتی که این را میگفت من متوجه میشدم که باید بگویم الهی شکر. یک همچنین آموزشهایی برای بچههای ما برای آیندشان هم میتواند مفید باشد.
هوش اخلاقی قابل آموزش است و مهم این است که ما میتوانیم با یک رفتار درست یک آموزش درست نکاتی را در فرزندان خود ایجاد کنیم.
متأسفانه گاهی مادرها میآیند و میگویند که این به پدرش رفته یا پدر میآید میگوید این به خانمم رفته به خالش رفته و اطرافیان را بیان میکند.
خیلی از رفتارها ژنتیک است و ما این را قبول داریم ولی بحث این است که علم آنقدر پیشرفت کرده است که میدانیم با یک تغییر رفتار درست میتوانیم یک تغییر رفتار را در افراد ایجاد کنیم.
برای همین لطفاً برای اینکه کار خود را راحت کنید نیاید بگویید که به فلانی رفته و تمام و هیچ تغییری ایجاد نشود. در صورتی که تک تک اینها صبر و فروتنی و درستکاری را و بقیه مواردی که عرض کردم را میتوانیم در فرزندمان ایجاد کنیم.
و مهمترین قضیه این است که هر چه قدر که تلاش کنیم خودمان هم یک گام داریم پیش میرویم.
وقتی که من میخواهم به عنوان پدر به عنوان مادر میخواهم درستکاری را در فرزندم ایجاد کنم واقعی، نه اینکه بیام در مورد درستکاری براش سخنرانی کنم.
واقعی، با رفتارم با یک برنامهی صحیح و منسجم وقتی که میخواهم درستکاری را افزایش بدهم، ناخودآگاه خودم هم درستکارتر میشوم و یک پله خودم هم پیشرفت میکنم در تعالی رفتاری خودم و هوش اخلاقی خودم.
برای همین این کار را هم برای خودتان هم برای فرزندانتان و هم یک جامعهی سالم پیش ببرید.
پرسش مجری: برای من سوال است که رازداری با پنهانکاری خیلی فرق میکند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله، ببینید واقعیت این است که رازداری را همهی انسانها باید داشته باشند اما پنهانکاری یک صفتی است که معمولاً از استرس و اضطراب ایجاد میشود و به نوعی زیرمجموعهای از دروغگویی هست.
و گاهی ما میخواهیم همه چیز را نگوییم و این یک صفت منفی هست. من توصیهام این است که به فرزندان خود آموزش بدهیم که همه چیز را بگویند.
یک شیوهی علمی افشاگری خانواده است.
اینطوری هست که مادر به جای اینکه به فرزندش بگوید مدرسه بودی چی شد؟ چی کار کردی؟ زنگ تفریح چی خوردی؟ و یکسره از او سوال بپرسیم.
خودم صحبت میکنم راجع به طول روزم. امروز قورمهسبزی درست کردم سبزی نداشتیم خودم رفتم گرفتم و همین باعث افشاگری میشود.
اینکه من از خودم صحبت کنم خودافشایی است اسمش و باعث میشود فرزندم هم یاد بگیرد و از استرس و اضطرابی که من والد میدهم، جلوگیری میکند.
دیدگاهتان را بنویسید