انواع توجه و کاربرد آن در زندگی روزمره
زمان مطالعه: 8 دقیقه
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه تلوزیونی حال خوب از شبکه سلامت.
ما در هفتههای گذشته در رابطه با دقت، تمرکز و توجه صحبت کردیم. امروز میخواهیم مروری بر مطالب گذشته داشته باشیم.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: امشب میخواهم در رابطه با دقت و تمرکز و انواع توجه صحبت بکنم.
جلسه اول بیشتر در حوزههای دیداری، دقت دیداری، حافظه فعال دیداری و درک دیداری و این موارد صحبت کردیم.
برای جلسه دوم بیشتر در حوزه حافظه فعال صحبت کردیم و حافظه فعال را هم دیداری و هم شنیداری بررسی کردیم و امروز برای بحث توجه در خدمت شما هستم.
اولین نکته این است که توجه بخشی را در زندگی ما در بر میگیرد. ما انواع توجه را داریم و میتوانیم به آن توجه کنیم.
سرفصلهای این مقاله
- نکته اول توجه متمرکز است.
- گام بعدی توجه پایدار است.
- همپوشانی دارند اما کاملاً یکسان نیستند.
- الآن در رابطه با توجه تقسیم شده صحبت میکنیم.
- در نهایت توجه گزینشی است.
- آن فرد بدون آن که بخواهد این بیتوجهی را دارد.
- بیدقتی و بیتوجهی میتواند ارثی باشد و ارتباطی به تربیت ندارد.
- برای کاهش اضطراب میتوانید از فایلهای صوتی زیر استفاده نمایید:
- اضطراب
- کتابهای انتشارات فرزام برای افزایش دقت، توجه و تمرکز در تمامی سنین:
- آبنباتی برای ذهن فسقلیها: بر اساس شیوه نورواجوکیشن (3 تا 5 سال)(نسخه چاپی)
- شکلاتی برای ذهن کوچولوها: بر اساس شیوهی نورواجوکیشن (5 تا 7 سال)(نسخه pdf)
- راهکارهای افزایش دقت و تمرکز (8تا12سال)(نسخه چاپی)
- ویتامین دقت و تمرکز (12 تا 60 سال)(نسخه pdf)
- راهکارهای افزایش دقت و تمرکز بالای 60 سال(نسخه pdf)
نکته اول توجه متمرکز است.
وقتی که ما به یک محرک خیلی سریع پاسخ میدهیم یعنی یک توجه به آن داریم و پاسخگو هستیم به آن محرک، میشود توجه متمرکز.
در تمام زندگی روزمره ما کاربرد دارد و از آن استفاده میکنیم. مثلاً زمانی که من از شما میپرسم سلام حال شما خوب است. قطعاً شما به جملهی حالتان خوب است به من توجه کمی دارید و سریع پاسخ میدهید.
یا اگر شما بخواهید جایی بروید و ثبتنام کنید زمانی که گزینه نام و نام خانوادگی را میبینید سریع پاسخ میدهید. ما هیچ زمانی نمیگذاریم برای اینکه تمرکز زیادی روی آن داشته باشیم. یک توجه و تمرکز کوتاه میتواند در پاسخ دادن به ما کمک کند.
اگر مشکلی در این حوزه از توجه ما وجود داشته باشد میتواند مشکلات زیادی در زندگی ما به وجود آورد. خیلی کارهای ساده برای تقویت آن میتوانیم انجام بدهیم مثلاً عزیزی عددی به ما بگوید و آن را تایپ کنیم. یا اینکه نام دو حیوان را نام ببرید و این موارد چنین چیزهایی تمرکز خیلی زیادی نیاز ندارد. و میشود توجه متمرکز که اولین سطح توجه است.
گام بعدی توجه پایدار است.
توجه پایدار میزان توجه ما در یک بازه زمانی هست که بسیار برای یادگیری ما مهم است. توجه پایدار وقتی به کار میرود که مثلاً شما دارید یک داستان یا یک رمان را مطالعه میکنید. شما مدام باید از ابتدا تا انتها توجه کافی داشته باشید تا این فرایند را درک کنید.
یا اینکه دارید درس میخوانید. برای درس خواندن چیزی که ما نیاز داریم توجه پایدار است. یا اینکه داریم یک فیلم میبینیم از ابتدا تا انتهای فیلم از این نوع توجه استفاده میکنیم که توجه پایدار هست.
در بحث توجه پایدار بازیها و رفتارهای مختلفی میتوانیم داشته باشیم. مثلاً در یک بازه زمانی بنشینیم کنار پنجره و هر چی صدای بوق شنیدیم به فرزندمان بگوییم یا خودمان دست بزنم.
پرسش مجری: توجه پایدار چه کمکی به ما میکند و در کدام قسمت زندگی ما مؤثر است؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مهمترین قسمتی که کاربرد دارد در یادگیری هست.
شما هر چیزی که فرایند زمانبری داشته باشد و بخواهید درک کنید نیاز دارید که اول به آن توجه کنید. من وقتی کتاب مطالعه میکنم و یا میخواهم مبحث درسی را یاد بگیرم، باید توجه پایدار داشته باشم. یعنی در یک بازه زمانی به آن چیزی که اتفاق میافتد کاملاً توجه بکنم.
پرسش مجری: این موضوع مربوط به حافظه هست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: حافظه میتواند کمک کننده باشد اما واقعیت این است که انواع توجه، انواع دقت، انواع حافظه، سرعت عمل و تمام این عوامل موارد مختلفی هستند که در کنار یکدیگر، دقت و تمرکز ما را شکل میدهند.
همپوشانی دارند اما کاملاً یکسان نیستند.
پرسش مجری: بعد از توجه متمرکز و توجه پایدار مورد دیگری هست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: نکته دیگری که ما با توجه سر و کار داریم، جابهجایی توجه است.
قطعاً زمانی که شما با من صحبت میکنید و بعد میروید سراغ پیامکهایی که برای برنامه آمده، دارید توجه را جابجا میکنید از من به موضوع دیگر. یا اینکه مثلاً ما در خانه نشستیم، داریم فیلمی را میبینیم یا مطلبی را مینویسیم و تلفن زنگ میزند. بلند میشویم و تلفن را بر میداریم و شروع به صحبت کردن میکنیم و بعد از پایان تلفن مجدد به سراغ متن میرویم.
در مبحث توجه پایدار نیز ما جابهجایی را داریم. مثل زمان فیلم دیدن صرفاً حواسمان به تلویزیون نیست یا اینکه یک گفتگوی ساده با بقیه داشته باشیم و بعد دوباره به توجه پایدار برگردیم. خیلی از موارد همپوشانی دارد.
پرسش مجری: ما در مورد توجه جایگزین صحبت کردیم. بیشتر توضیح میدهید؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: در رابطه با توجه متمرکز صحبت کردیم، بعد توجه پایدار و توجهی که جابجایی توجه در آن صورت میگیرد.
الآن در رابطه با توجه تقسیم شده صحبت میکنیم.
ما همگی در زندگی عادی خود گاهی مجبور هستیم که توجه را تقسیم کنیم. مثلاً من دارم کتاب مطالعه میکنم و فرزندم در کنارم بازی انجام میدهد. قاعدتاً من در زمان مطالعه گاهی باید حواسم به فرزندم باشد. در چنین شرایطی توجه ما تقسیم میشود.
در زندگی روزمره لازم است اما اگر این موضوع زیاد باشد چند کاری باعث پرش مغز میشود و در نهایت دقت و تمرکز فرد را کاهش میدهد.
پرسش مجری: خیلی از افراد میگویند و ادعا دارند که میتوانند همزمان چند کار را انجام بدهند و معتقد هستند در این مورد تفاوت وجود دارد بین خانمها و آقایان. در این باره توضیح میدهید؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: تا چند سال قبل این موضوع یک توانمندی بود که شما بتوانید در یک زمان چند کار را با هم انجام بدهید.
امروزه بحث این است که این کار درست است که یک توانمندی هست، اما باعث عدم و کاهش تمرکز فرد میشود و به نفع افراد است که این کار را انجام ندهند. توصیه میکنم زمانی که مطالعه میکنید حتماً تلفن همراه را از خود دور کنید.
پرسش مجری: بعد از این توجه مورد دیگری داریم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بله.
در نهایت توجه گزینشی است.
بعضی از انسانها توجه گزینشی دارند. یک محرک را میگیرند و محرکهای دیگر را حذف میکنند. گاهی موارد خیلی اثربخش است. گاهی یک توانمندی شخصی هست مثلاً من دارم مطالعه میکنم و به هیچ چیزی توجه نکنم.
من دارم یک کار با دقت مثلاً یک برنامه کامپیوتری میسازم و به شرایط دیگر اصلاً توجه نمیکنم. اما این کار، گاهی یک نوع اختلال میتواند باشد.
با بچههایی مواجه هستیم یا انسانهایی که فقط توجه گزینشی دارند، یعنی فقط به چیزی که تمایل دارند توجه میکنند. در بحث توجه گزینشی اگر توانمندی فرد باشد، اثربخش است.
پرسش مجری: نکته مهمی که در رابطه با توجه وجود دارد این است که بسیاری از مراجعه کنندگان در حوزه اختلافات خانوادگی و کودکان و نوجوانان از آن گلهمندی دارند که دچار کمبود دقت و توجه هستند. به خصوص زمانی که از طرف مقابل مورد بیتوجهی قرار میگیرند.
توجههایی که شما فرمودید چه کاربردهایی دارند و کدام نقص توجه باعث اختلاف در زوجین میشود؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: انواع و اقسام توجه که بیان شد در زندگی روزمره ما اثرگذار است.
یعنی تک تک موارد اگر همسر ما مثلاً میوه خریده باشد و به جای یخچال در کابینت بگذارد. قطعاً میتواند یک تنش خانوادگی ایجاد کند. و اگر توجه به این موضوع نداشته باشد که سالروز تولد ما چه روزی هست که میتواند تأثیر منفی داشته باشد.
نکتهای که واقعاً از همسران این افراد میخواهند به آن توجه کنند این هست که اینجا اختیار نیست، یک اتفاق است که قصد و غرضی در آن نیست.
آن فرد بدون آن که بخواهد این بیتوجهی را دارد.
پرسش مجری: خیلی از اوقات بیمسئولیتی هست و در واقع از این بیمسئولیتی به بیتوجهی یاد میشود؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مثلاً مدیریت مالی مناسب ندارند. مثلاً هزینههایی را میکنند که در آخر ماه پول برای خانواده نماند. در چنین شرایطی قطعاً باعث بیمسئولیتی یا عدم توانمندی در مدیریت مالی وجود دارد. اما در بعضی از شرایط توجه یک اختلال است که فرد دارد و اگر بحث ما نقص توجه باشد اینجا باید کمک بکنیم به فرد با بازیهایی که عنوان میشود برای اینکه توجه خود را بالا ببرند.
یک نکته مهم به غیر از کمتوجهی که میتواند اثرات مخربی داشته باشد در زندگی افراد در کنار این توجه بیش از حد میتواند نشأت گرفته از مسائل منفی باشد.
ممکن است فرد دچار وسواس فکری باشد و به یک موضوع بیش از حد توجه کند یا اینکه فرد ممکن است دچار اضطراب باشد و بخواهد بیش از حد بر یک موضوع دقت کند.
پرسش مجری: راهکاری که برای موضوع دارید که طرف مقابل در زندگی مشترک احساس نکند که مورد بیتوجهی قرار گرفته است، چیست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: یک زمانی ما حس میکنیم طرف مقابلمان میخواهد عمداً به ما بیعلاقه بودنش را نشان بدهد. اینجا حس منفی در ما ایجاد میشود. اما واقعیت این است که بهتر است همدیگر را بهتر بشناسید. کمی شناختن این زمینه کمک کننده است.
دقت کنیم که فرد مقابلمان بیتوجه است یا بیعلاقه است. اینها را در ماه اول ازدواج شاید خوب نشود درک کرد ولی ما انتظار داریم بعد از چند سال زندگی مشترک بتوانند همدیگر را بهتر درک کنند.
بیدقتی و بیتوجهی میتواند ارثی باشد و ارتباطی به تربیت ندارد.
پرسش مجری: گاهی اوقات این بیتوجهی بیش از اندازه به فداکاری تعبیر میشود و این موضوع چقدر مخرب است؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بعضی از افراد به دنبال مهرطلبی هستند و دوست دارند هر کاری میکنند بیش از حد به فرد توجه کنند. در اینجا توجه نیست و کنترل آزاد دهنده است.
پرسش مجری: نمیشود اسم هر رفتاری را توجه بگذاریم.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: قطعاً هر کدام از رفتارهایی که ما میخواهیم انجام بدهیم یک طیف است. قطعاً هم کمترین حد آن آسیب زننده است و هم بیش از حد بودن آن آسیبزننده است.
پرسش مجری: دوست عزیزی از ما پرسیدن برای بالا بردن سطح تمرکز در کودکان زیر 7 سال چه کاری انجام بدهیم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: بازیهای مختلفی در این حوزه داریم. یکی از بازیها این هست که شکلهای مختلف را در صفحه بکشیم و از آنها بخواهیم که دایرهها را مشخص کنند. یا شکلهای دیگری با استفاده از لگوها و از آنها بخواهیم یک رنگ خاص را بردارند و اگر این کار را در یک بازه زمانی کوتاهتر بگذاریم میتواند توجه پایدار را افزایش بدهد.
اگر فقط بخواهیم سریع اشاره بکند، توجه متمرکز آنها را افزایش میدهد و در نهایت اگر بخواهیم با دو تا دست دو رنگ مختلف را از هم جدا بکند میتواند توجه جابهجایی را افزایش بدهد.
پرسش مجری: دوست عزیزی گفتند استرس و هیجان بسیار زیادی دارم و این باعث میشود توجه نداشته باشم و تمرکز نداشته باشم؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: مهمترین کار این است که سعی کنند اضطراب خود را کاهش بدهند. چون هر چقدر بر روی دقت و تمرکز کار بکنند تا مشکل اصلی که اضطراب است از بین نرود، موضوع بهبود نمییابد.
برای کاهش اضطراب میتوانید از فایلهای صوتی زیر استفاده نمایید:
اضطراب
پرسش مجری: دوست عزیزی گفتند که من هر مقدار سعی میکنم تمرکز داشته باشم، استرس و هیجان پدر و مادر نسبت به وضعیت تحصیلی من اجازه تمرکز روی درسهایم را به من نمیدهد؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: شاید مقداری بهانه باشد. شاید بعضی از پدر و مادرها مقداری حساس باشند اما زمانهایی جوانان و نوجوانان به دلیل حساسیت بیش از حد والدین، شاید بهانههایی را پیدا کردند.
توصیه میکنم اگر عزیز بزرگسالی هست برای اینکه تمرکز داشته باشد از بازی پارکینگ ذهنی استفاده بکند. به این صورت که برگههای کوچکی را انتخاب میکنند و یک پاکت نامه که درب آن بسته بشود یا کشوی میزشان را یک قسمتی که بتواند در آن را ببندند. زمانی که دارند مطالعه میکنند یادشان بیاید یک نکتهای را به جای اینکه در ذهن بنویسند روی آن برگه بنویسند. بعد از تمام شدن تایم مطالعه برگردند شاید لازم باشد به آن توجه کنند.
دیدگاهتان را بنویسید