اختلال بیش فعالی و راههای تشخیص آن
صحبتهای سرکار خانم دکتر زهرا امیرآتشانی در برنامه تلوزیونی به خانه برمیگردیم از شبکه پنج سیما.
پرسش مجری: مشخصههای یک فرد بیش فعال چیست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: متأسفانه ما یکسری باورهای غلط راجع به بیش فعالی داریم، اما باید گفت که بیش فعالی یک اختلال زیستی است. یک مقدار به ژن بر میگردد که البته تا الآن ژن خاصی مشخص نشده است که منجر به بیش فعالی بشود. به علاوه یک ناهنجاری در رشد مغز میتواند ایجاد کننده آن باشد. هر دو میتواند تأثیرگذار باشد که به وراثت هم برمیگردد.
یک مقدار باید به خانوادههایی که فرزند بیش فعال دارند با این رویکرد نگاه کنیم که فشارهایی که این خانوادهها دارند چه چیزی هست.
اولاً زمانی که یک بچه شیطنت کرد فوری نگوییم که «بیش فعال است و ببریدش دکتر». یک وقتهایی حوصله ما بزرگترها کم شده است و انتظار داریم که فرزندمان هیچ تکانی نخورد.
سرفصلهای این مقاله
واقعیت این است که بیش فعالی سه دسته هست:
دسته اول ممکن است نقص توجه باشد.
در نقص توجه زمانی که فرزندانمان قبل از سنین دبستان هستند، تشخیص آن برای ما به ندرت اتفاق میافتد. اما اگر این اتفاق بیفتد خیلی بهتر میتوانیم بهبود را طی بکنیم.
دسته دوم بچههای تکانشگر هستند.
بچههایی هستند که خیلی زیاد صحبت میکنند و اصلاً سر جای خود نمینشینند. حتی در موقعیتهایی که نباید از در و دیوار بالا میروند. یک بچه سالم شیطنتهای خود را دارد اما زمانی که مثلاً ما عیادت یک بیمار میرویم انتظار داریم که کودکمان در کنارمان بنشیند.
این کودکان حتی زمانی که در سر جای خود نشستهاند دست و پای خود را زیاد حرکت میدهند، رفتارهایی مثل فضولی کردن در این بچهها وجود دارد چون در رابطه با هر چیزی میخواهند سوال بپرسند.
پرسش مجری: آیا بچههایی که مبتلا به بیش فعالی هستند، باهوشتر هستند؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: نمیتوانیم به طور قطع بگوییم بله. تصور اشتباهی که در گذشته وجود داشت این بود که بچهای که بیش فعال است، باهوشتر است. در حالی که امروز پژوهشها نشان داده است که ارتباطشان به این صورت نیست. ارتباط بین هوش و بیش فعالی ممکن است باشد و یا اینکه نباشد.
دسته سومی نیز وجود دارد که ویژگیهای هر دو دسته قبل را داراست: یعنی بچه هم نقص توجه دارد و هم تکانشگر است.
هر کدام ۹ نشانه دارد که اگر فرد ۶ مورد از این نشانهها را در طی 6 ماه داشته باشد و در دو مکان مختلف بروز بدهد، ما میگوییم که فرد بیش فعال است.
مثلاً بچهای که تنها در خانه مادربزرگش زیاد شیطنت میکند اما در جاهای دیگر این گونه نیست را نمیتوانیم بگوییم بیش فعال است. شرایط عادی را کنار میگذاریم و در شرایطی که بچه دچار بیش فعالی هست به این فکر کنیم که چه بر سر پدر و مادر میآید؟
اولین و مهمترین مسئله این است که مادری که فرزندش دچار بیش فعالی است، احتمال ابتلا به افسردگی در او زیاد است. در این خانوادهها تنش میان پدر و مادر زیاد است، چرا که هر کدام فکر میکند مشکل تربیتی از طرف دیگری بوده است که این موضوع پیش آمده است.
موارد تشدید کننده اختلال بیش فعالی و نقص توجه:
مثل تغذیه و مواردی که هیجان را زیاد بکند و عدم دقت و تمرکز را به وجود بیاورد و عدم کنترلگری خانواده اما دلیل اصلی نیست.
این موضوع وجود داشته است و این موارد میتواند تشدید کند. بهتر است که خانوادهها این موارد را رعایت کنند. متأسفانه خانوادههایی که فرزند بیش فعال دارند خشم، غم، انکار و سرکوبگری را به صورت مداوم تجربه میکنند.
ما انتظار داریم که فرهنگسازی در این زمینه صورت بگیرد و خانوادههای دیگر فکر نکنند که این مادر بلد نبوده تا فرزند خود را درست تربیت کند. بدانند که این موضوع یک اختلال است و نیاز به حمایت و تغییر دارد.
پرسش مجری: دیگران چه رفتاری باید نسبت به کودکان دچار بیش فعالی داشته باشند؟ برخورد درست چیست؟
پاسخ دکتر امیرآتشانی: ما گروهی از بچهها را داریم که به خاطر جلب توجه کردن، رفتارهای شیطنت آمیز از خود نشان میدهند و گروهی دیگر از بچهها کودکان بیش فعال هستند.
گاهی اوقات رفتار دیگران باعث میشود که خانوادههایی که فرزندشان مبتلا به بیش فعالی است، خودشان از دیگران کنارهگیری میکنند و یا اینکه رفتار دیگران باعث طرد شدن آنها میشود.
ما میتوانیم برای کمک به آن مادر و حمایت از او به مدت یک ربع تا نیم ساعت نگهداری و کنترل بچه را به عهده بگیریم و هم صحبت بچه باشیم و بازی کنیم و اجازه بدهیم که آن مادر هم از مهمانی لذت ببرد. صرفاً به قضاوت کردن دیگران نپردازیم بلکه باید درکشان کنیم.
خواهر و برادرانی که در کنار یک بچه مبتلا به بیش فعالی زندگی میکنند مورد ظلم قرار میگیرند، چرا که پدر و مادر به دلیل کلنجار رفتن با بچههای بیش فعال همیشه خسته هستند و از این افراد انتظار کمک دارند که زیادهخواهی از یک کودک به حساب میآید.
این افراد در آینده دچار حس سرخوردگی میشوند و فکر میکنند که پدر و مادر واقعی آنها را دوست ندارند و به نوعی قربانی شدهاند. لطفاً سعی کنید به سایر فرزندانتان نیز توجه کنید.
پرسش مجری: خانم و آقایی که تصمیمگیری برای داشتن فرزند دارند باید بدانند که آیا آمادگی کافی برای پدر و مادر شدن را دارند یا نه و اگر آمادگی نداشته باشند در این زمان مسئولیت را برعهده دیگران و یا فرزندان دیگرشان میگذارند.
پاسخ دکتر امیرآتشانی: ممکن است خانواده آمادگی داشته باشند اما تنشهای ایجاد شده بعد از داشتن یک کودکی که دچار اختلال است، صبر و تحمل خانواده را کاهش میدهد.
ما چهار دسته والدگری داریم و یک دسته مستبدانه است که آنقدر خانواده بچه را کنترل میکند که صمیمیت میان اعضای خانواده از بین میرود و این موضوع مشکلات را دو چندان میکند.
دیدگاهتان را بنویسید