رشد قضاوت اخلاقی در کودکان
زمان مطالعه: 4 دقیقه
پیاژه علاوه بر بررسی درباره رشد تفکر کودکان، به چگونگی رشد قضاوت اخلاقی کودکان نیز علاقمند بود.
او فکر میکرد که، درک کودکان از قواعد اخلاقی و عرف اجتماعی، با سطح کلی رشد شناختی آنان همگام است.
اتکینسون و همکاران به نقل از براهنی و همکاران (۱۳۸۵) پیاژه بر اساس مشاهدهی کودکان سنین مختلف به هنگام بازیهای قاعده دار نظیر تیله بازی، پیشنهاد کرد که درک کودکان از این قواعد در مجموعهای از چهار مرحله رشد، میباشد.
نخستین مرحلهی درک قواعد، در ابتدای دوره پیش عملیاتی ظاهر میشود. کودکان در این مرحله دست به بازی موازی میزنند، که در آن هر کودک از مجموعه قواعد خاص خودش پیروی میکند.
برای مثال، ممکن است کودک تیلههای رنگی مختلفی را در یک گروه قرار دهد. یا تیلههای بزرگتر را بعد از تیلههای کوچکتر، از سویی به سوی دیگر بغلتاند.
این قواعد به بازی کودک نظم میدهند ولی کودک بارها آنها را به دلخواه تغییر میدهند. و این قواعد را در راستای هیچ نوع هدف جمعی، از قبیل همکاری یا رقابت به کار نمیبرد.
از حدود پنج سالگی، احساس وظیفه برای مراعات قواعد و تلقی قواعد به عنوان الزامات اخلاقی مطلقی که، یک مرجع قدرت همچون، خدا یا والدین تعیین کرده، در کودک، رشد مییابد.
قواعد، مقولاتی پایدار و مقدس و تغییرناپذیراند و اطاعت مو به مو از آنها مهمتر از هر گونه دلیلی برای تغییر آنهاست.
برای مثال، کودکان در این مرحله نمیپذیرند که در تیلهبازی میتوان، وضعیت شروع بازی را طوری تغییر داد، تا کودکان کوچکتر نیز، بتوانند در بازی شرکت کنند.
سرفصلهای این مقاله
- در این مرحله، قضاوت کودک دربارهی هر عمل، بیشتر بر اساس پیامدهای آن است، نه بر مبنای قصد و نیت فاعل آن.
- مورد دیگر که در کودکی اول زیاد با آن روبرو میشویم، نزاع زیاد بین کودکان است.
- برای پرورش هوش اخلاقی در فرزندان خود میتوانید کتابهای زیر را تهیه نمایید:
- راهکارهای رشد اخلاقی کودکان(نسخه چاپی)
- پرورش هوش اخلاقی کودکان و نوجوانان
در این مرحله، قضاوت کودک دربارهی هر عمل، بیشتر بر اساس پیامدهای آن است، نه بر مبنای قصد و نیت فاعل آن.
برای مثال: چنانچه کودکی در غیاب مادرش، دزدکی مربا بخورد و در حین این کار فنجانش بشکند. و پسر دیگری بی آنکه دست به کار نادرستی بزند تصادفا” همه فنجانهای سینی را بشکند. اگر از کودکان بپرسند، کدامیک از این دو کودک شیطانتر هستند؟
از نظر کودکان مرحلهی پیش دبستانی، کار کودکی که موجب خسارت بیشتری شده است بدون توجه به قصد یا انگیزه او شیطانتر و بدتر میباشد.
در سومین مرحلهی رشد اخلاقی، کودک رفته رفته در مییابد که برخی قواعد، قراردادهای اجتماعی هستند. همان توافقهای گروهی که، به طور قراردادی وضع میشوند و یا تغییر مییابند.
در این مرحله، واقع گرایی اخلاقی کودکان نیز کاهش مییابد و در قضاوتهای اخلاقی خود وزن و اعتبار بیشتری برای ملاحظات غیرعینی از قبیل قصد و نیت شخصی قائل میشوند. و تنبیه را، بر خاسته از انتخاب آدمیان، و نه کیفر اجتناب ناپذیر نیروهای ماوراء طبیعی، میبینند.
مرحله جهارم نیز، با آغاز عملیات صوری و درک نهایی کودک از قواعد اخلاقی همزمان است. که شامل کودکی دوم (7 تا 11 سالگی) میشود. از نظر کلبرگ، استدلال اخلاقی کودکان پیش دبستانی در مرحله اول پیش عرفی، جهت گزینی بر اساس تنبیه (اطاعت از قوانین به منظور اجتناب از تنبیه). و مرحلهی دوم جهت گزینی بر اساس پاداش، (همنوایی برای دریافت پاداش و مزایا)، صورت میپذیرد.
مورد دیگر که در کودکی اول زیاد با آن روبرو میشویم، نزاع زیاد بین کودکان است.
معمولاً کوتاه است و به سرعت نیز فراموش میشود. وقتی تعدادی از کودکان را در یک محیط محدود و با تعداد کمی از وسایل بازی قرار دهیم دعوا و مشاجره بر سر تملک این وسایل اجتناب ناپذیر است.
در این صورت لازم است به کودکان اجازه دهیم، تا اختلافشان را خودشان حل کنند. مداخله شما زمانی باشد که مشاجره آنها خارج از کنترل باشد. سعی کنید به جای نقش داور و خاتمه دهنده دعوا، با ارائه راه حلهایی دیگر، به منصرف کردن رقبا، بپردازید. (بی لر. نقل از کدیور (۱۳۷۸))
دیدگاهتان را بنویسید